Maart 2019
Column Noud Heijna: Hoe zet je koffie ‘met de hand’?
Comfort is een raar dingetje: je wordt je er vaak pas van bewust als je het mist. Neem bijvoorbeeld een lamp. Als de schemer valt doen we het licht aan. Hetzij ‘ouderwets’ met een lichtknopje, hetzij met een appje op onze telefoon. Staan we er bij stil? Denken we er nog bij na? Waarderen we het nog dat elke avond het licht het ook daadwerkelijk doet? Nou, nee dus. Pas als het licht het niet doet, worden we ons bewust van hoe hulpeloos wij mensen in het donker zijn.
En zo gaat het met heel veel dingen: van espressomachines en koelkasten tot aan (vaat)wasmachines en internet (niet te verwarren met wifi). Pas als iets het niet doet, schrikken we op. Als de espressomachine kapot is hebben we dus geen koffie. Worden we ineens met onze neus op het feit gedrukt dat achter dat ene knopje of appje niet ‘zomaar’ een handigheidje zit verscholen, maar dat er een wereld van techniek achter schuilt. En dan ook nog eens een techniek die veruit de meesten van ons niet meer begrijpen, laat staan zelf kunnen repareren.
Talloze aspecten van ons dagelijkse leven zijn inmiddels doordrenkt met techniek. En dan ook nog eens techniek die voor het grootste deel draait op elektriciteit. En dat zal in de toekomst alleen maar verder toenemen. De energietransitie betekent naast de inzet van duurzame energie vooral ook een verdere elektrificatie van ons dagelijkse leven: elektrisch koken, een elektrische auto en ga zo maar door. Tegelijkertijd zetten we steeds meer sensoren in – ook werkend op elektriciteit – die van alles meten, zoals temperatuur, aanwezigheid, luchtkwaliteit, daglicht, waarop vervolgens slimme systemen – inderdaad, die werken ook op elektriciteit – reageren om het leven zo aangenaam en comfortabel mogelijk te maken. En dat alles went heel erg snel. Zo snel dat we ons nauwelijks de tijd meer kunnen herinneren zonder smartphone, zonder internet, zonder pc, zonder espressomachine.
Techniek stelt ons in staat steeds slimmere en handigere oplossingen te bedenken en te maken. Oplossingen die voor veel mensen de kwaliteit van leven verbeteren, die zorgen dat mensen langer zelfstandig thuis kunnen blijven wonen. De keerzijde is dat we daarmee gelijktijdig ons dagelijks leven wel nóg afhankelijker van techniek en – in veel gevallen – van elektriciteit maken. Dat schept een extra verantwoordelijkheid. Dat vraagt om oplossingen die niet alleen goed functioneren, maar ook om oplossingen die robuust genoeg zijn. Die tegen een stootje kunnen en niet bij het minste of geringste in storing vallen. Dat vraagt ook om een alertheid, als ondanks alles er toch iets fout gaat. Als de lift het niet doet, kan ik de trap nemen. Voor mijn schoonmoeder van negentig jaar is diezelfde trap met haar rollator een onneembare hindernis. En zo zijn er meer voorbeelden te bedenken. Aan de andere kant: zij weet nog wel hoe je ‘met de hand’ koffiezet…