Judith van Heeswijk, beleidsmedewerker OSA bij Techniek Nederland: ‘De vakmanschapsroutes zijn uitgezet om monteurs gericht te helpen aan kwalificaties voor actuele technieken die een rol spelen bij de realisatie van de energietransitie.’

Toenemend aantal specialisaties

De vraag rijst of die vaardigheden niet gewoon via mbo’s zouden moeten worden bijgebracht. Van Heeswijk legt uit waarom tóch is gekozen voor het opzetten van het vakmanschapsprogramma. ‘We zien dat de ontwikkelingen in onze sector heel snel gaan. Voor opleiders is het lastig hun lesprogramma daarmee in de pas te laten lopen. Tegelijkertijd is het realistisch om een onderscheid te maken tussen de basisberoepsvaardigheden waarin het mbo sterk is, en het toenemende aantal specialisaties in de praktijk.’ In dat gat voorzien de vakmanschapsroutes volgens haar. ‘Wat niet wegneemt dat we wel verbinding maken met het onderwijs. Bijvoorbeeld via specifieke modules, en wanneer ontwikkelingen robuust genoeg zijn om ze langzamerhand toe te voegen aan de basisvaardigheden waarover een mbo’er zou moeten beschikken.’
De inhoud en de zwaarte van de vakbekwaamheidseisen die uiteindelijk leiden tot een Bewijs van Vakmanschap zijn het resultaat van afstemming tussen expertgroepen, een vakbekwaamheidscommissie en InstallQ, de beheerder van erkenningsregelingen. Het unieke aan de gekozen opzet is volgens Van Heeswijk dat alle zeven vakmanschapsroutes op de website vakmanschaptechniek.nl dezelfde opzet hebben. ‘De bezoeker maakt eerst een keuze uit de aangeboden routes, vervolgens is er duidelijke informatie op maat voor respectievelijk werknemers, zzp’ers en werkgevers. Per persoon volgt, afhankelijk van de uitkomst van een korte vragenlijst, een bepaling van het huidige kennisniveau. Ook is er soms vooraf een e-learning om kennis op te frissen.’

Bewijs van vakmanschap

‘Erg handig is de gratis zelftest waarmee elke vakman vooraf kan meten of de huidige kennis en ervaring voldoende is voor het succesvol doorlopen van het vakmanschapsstraject,’ aldus Van Heeswijk. Die kennis kan een monteur vanachter zijn bureau toetsen met een online theoretische toets. Als die voldoende blijkt, ontvangt de deelnemer een code om zich aan te melden voor een praktijktoets op een praktijklocatie. De kosten bedragen tachtig euro voor het theoriedeel en afhankelijk van de aanbieder nog enkele honderden euro’s voor het praktijkexamen. Wie voor alle onderdelen slaagt, kan het digitale Bewijs van Vakmanschap laten opnemen in het persoonlijke Vakpaspoort Techniek, een app die elke monteur op zijn mobiele telefoon kan installeren. Ook wordt dit bewijs automatisch opgenomen in het Centraal Register Techniek. Dat is de database waarin (toekomstige) werkgevers én opdrachtgevers de kwalificaties van alle vakspecialisten kunnen checken.

Elvira Cornelisse, ­opleidingscoördinator bij Feenstra : ‘Met een Bewijs van Vakmanschap zet je prutsers buiten spel.’

In-huisoplossing

Opleidingsbedrijven en bedrijfstakscholen kunnen zich door InstallQ laten accrediteren als praktijklocatie waar monteurs hun praktijktoets doen; bedrijfsscholen kunnen dat ook. Installatiebedrijf Feenstra koos voor die ‘in-huisoplossing’. Dat levert een kostenbesparing op, althans ‘geen externe factuur’, preciseert Elvira Cornelisse. ‘Want zo’n enorme groep monteurs kwalificeren, heeft natuurlijk wel veel gevergd van onze praktijkopleiders.’ Een belangrijke overweging voor Feenstra om de eigen monteurs ‘in huis’ aan een Vakmanschap CO te helpen, was volgens haar van praktische aard. ‘Er moesten in korte tijd landelijk zo’n 20.000 monteurs examen doen. Dan weet je dat het druk wordt. Grote kans dat onze collega’s lang zouden moeten wachten of ver zouden moeten reizen, óf beide.  Tegelijk speelt mee dat dit een doorgaand proces is. Uiteraard voor nieuwe medewerkers, maar elke vijf jaar herhaalt de hele exercitie zich als de certificeringen moeten worden vernieuwd.’

Monteurs zijn doeners

Het certificeringstraject binnen Feenstra begint overigens niet standaard met een bezoekje aan vakmanschaptechniek.nl., maar met een interne presentatie in het opleidingslokaal. Het traject wordt uitgelegd, er komt een deel theorie aan bod met verwijzing naar Kleintje Gas en deelnemers krijgen huiswerk mee ter voorbereiding. Cornelisse: ‘Onze mensen kunnen zich prima vinden in de achterliggende gedachte voor de certificering. Maar de route ernaartoe, met name het theoretische stuk, wordt als lastig ervaren. Het zijn mannen en vrouwen die met hun handen werken, doeners. Zich voorbereiden op het theorie-examen vraagt een behoorlijke inspanning, maar ook het doorlopen van het examen zelf. Ze hebben die kennis in praktijk wel, maar de meerkeuzevragen in de theorietoets vergen veel van de vaardigheid om begrijpend te kunnen lezen. Onze praktijkopleiders hebben haarfijn in de smiezen welke monteurs daar wat meer moeite mee hebben en zij krijgen dan extra begeleiding.’

Toetsen van meerdere vakgebieden

Feenstra verkent op dit moment de mogelijkheden en wenselijkheid om medewerkers ook de vakmanschapsroutes ‘Inregelen’ en ‘Warmtepomp’ te laten volgen. Het grote verschil is dat dit geen wettelijk verplichte vakmanschapsroutes zijn, zoals Vakmanschap CO dat wel is sinds 1 april. ‘Voor die andere vakgebieden is het dus vooral een beleidsafweging, met als belangrijkste vraag of wij het als bedrijf noodzakelijk vinden om die erkenningen te hebben’, zegt Cornelisse. ‘Want laten we wel zijn: er zijn heel veel erkenningen en CI’s. Je kunt niet aan alles meedoen, want dan leg je je organisatie lam. Om ook als bedrijf gecertificeerd te worden, moeten namelijk tevens in de processen vaak diverse aanpassingen plaatsvinden. Aan de andere kant is het heel goed denkbaar dat klanten zoals woningcorporaties aanvullende eisen gaan stellen, waardoor andere vakmanschapsroutes wel degelijk interessant worden.’

Tekst: Kerstin van Tiggelen
Fotografie: iStock en Techniek Nederland