Vakbekwaam persoon

Dé vakbekwaam persoon bestaat niet. Enkele misvattingen: een aanwijzing VP is niet een behaald certificaat of een diploma. Ook kun je niet slagen voor een toets om vervolgens vakbekwaam persoon te zijn.
Wat is het dan wel? Een werkgever moet zorgen dat elke medewerker de kennis, de kunde en de competentie heeft om het aan hem toevertrouwde werk veilig en deskundig te verrichten. Daarom staat er in de Nen 3140: ‘relevante opleiding en ervaring’ en ‘de juiste vakbekwaam persoon’ (Nen 3140, bepaling 4.2.7).
Als je een leidinggevende vraagt: ‘Is elke medewerker binnen dit bedrijf in staat alle elektrotechnische werkzaamheden te verrichten?’, dan blijkt dat meestal niet zo te zijn. Wat maakt het dan dat de ene wellicht een medisch gebruikte ruimte kan inspecteren en de andere monteur slechts aan spanningsloze installaties mag werken, terwijl beide personen als vakbekwaam persoon worden aangewezen?
Het gaat dus niet om de titel ‘Vakbekwaam persoon’, maar wat er op de aanwijzing staat vermeld. Op een aanwijzing moet zijn beschreven welke taken (met een elektriciteitsgevaar) een medewerker mag verrichten namens zijn werkgever. En dit pallet aan taken kan heel divers zijn, zelfs binnen een bedrijf.

Een mogelijk afbakening van taken kan zijn: medewerker X is bevoegd om:
• zelfstandig (genoemde) installaties, machines en dergelijke, spanningsloos te maken (of niet),
• zelfstandig werkzaamheden te verrichten aan (genoemde) installaties die aanrakingsveilig zijn, zijn beveiligd met maximaal In … A,
• (genoemde) installaties te bouwen, te repareren, te inspecteren.

De werkgever of een deskundige namens de werkgever moet als primair verantwoordelijke, de medewerker een aanwijzing geven. Meestal is dit de werkverantwoordelijke binnen de onderneming. Dat gebeurt pas als hij het vertrouwen heeft dat de medewerker de taken (vermeld op de aanwijzing) zelfstandig en veilig kan verrichten. De leidinggevende kan zich daarbij baseren op door de medewerker gevolgde opleidingen en (Nen 3140-) trainingen en mogelijke toetsresultaten. Maar ook inzicht, werkhouding en communicatieve- en leidinggevende kwaliteiten kunnen hierin een rol spelen. Een opleider geeft dus geen aanwijzing VP, dat is voorbehouden aan (een persoon namens) de werkgever.

Aanwijzingen

Soms zie ik een VP-aanwijzing met slechts een tekst als: ‘Is bevoegd om alle voorkomende werkzaamheden te verrichten volgens Nen 3140’. Dit is een nietszeggend document en voldoet ook niet aan de eisen. Hoe dan wel?
In Nen 3140, bijlage D, staan criteria vermeld, vragen waarover de elektrotechnisch verantwoordelijke deskundige (bijvoorbeeld de werkverantwoordelijke) kan nadenken voordat hij een medewerker een aanwijzing verstrekt, en welke taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden daarop dan kunnen worden vermeld.
Nu kan voor elke medewerker individueel een aanwijzing worden opgesteld; een juiste keuze voor een klein bedrijf waarin slechts enkele personen worden aangewezen. Bij grotere installatiebedrijven is een aanwijsbeleid in de vorm van een matrix praktischer. Dat gaat als volgt:
Na een scan bij een bedrijf wordt helder welk (volledig) takenpakket er is. Ook wordt helder welke medewerkers welke taken daarin kunnen verrichten. Door gesprekken met mensen hoor je dan ook hoe ze die taken nu doen en of dat veilig volgens Nen 3140, en welke arbeidsmiddelen ze daarvoor gebruiken, zoals PBM’s en meetinstrumenten. Ook hoor je wat hun kennis is met betrekking tot de installaties die ze bouwen (Nen 1010, Nen-EN-IEC 61439 enzovoort). Op basis van de resultaten van zo’n scan worden dan medewerkers ingedeeld in bijvoorbeeld VP1 (senior, inspecteur, all-round inzetbaar) tot VP 5 (zelfstandig werkend junior monteur met een beperkt takenpakket).

Een dergelijke aanwijs-matrix vormt ook een competentiematrix voor een bedrijf. Het geeft inzicht welke groeilijn er is om van VP5 naar VP1 te groeien. Ook kan een functienaam worden gekoppeld aan een aanwijsniveau. Wel moet dan worden gecheckt of de competenties van elke persoon in zo’n functie past bij de aanwijzing.
Vergeet in een dergelijke matrix niet ook de bevoegdheden, taken en verantwoordelijkheden van de installatieverantwoordelijke(n), werkverantwoordelijk(n) en eventuele voldoend onderrichte personen op te nemen. Een bedrijfsbreed aanwijsbeleid geeft zo veel meer inzicht in je organisatie. En je voldoet aan de wettelijke eisen.
Een medewerker die de aanwijzing ontvangt, moet er ook van overtuigd zijn dat hij competent is voor de beschreven taken op de aanwijzing en dat hij beschikt over de bevoegdheden en middelen zoals beschreven op de aanwijzing. Door of namens de werkgever en door de medewerker wordt vervolgens de aanwijzing ondertekent. Het geeft duidelijkheid naar beiden, zoals de Arbowet dat beoogt.

Tekst: Anton Kerkhofs, SBK opleidingen/AK Trainingen en projecten
Fotografie: Van der Torren