April 2019

Dit moet u weten!

Ontwikkelingen in 8 vakgebieden

Nu de energietransitie op stoom begint te komen is het voor installateurs belangrijk de zaken op orde te hebben. Welke technische kennis is nodig om mee te kunnen doen aan de grootste klus van de komende decennia? Wat zijn de belangrijkste technieken die u onder de knie moet hebben? En waar is die kennis te vinden? We belichten de aandachtspunten van acht vakgebieden.

1. Hemelwaterafvoer

Door klimaatverandering worden buien steeds extremer.ok zijn er langere perioden van droogte. De installateur moet weten hoe door een efficiënt hemelwaterafvoersysteem schade aan of in het gebouw kan worden voorkomen.

Belangrijk is de aanwezigheid van een ontlastput of bladafscheider, ook bij gescheiden stelsels. Als de buitenriolering het water niet kan afvoeren, is de kans groot dat het water dat op het dak van dat gebouw is gevallen, bouwkundig of via het toilet het gebouw binnenstroomt. Een ontlastput/bladscheider in de hemelwaterafvoer zorgt ervoor dat het water over het maaiveld stroomt. De ontlastput/bladscheider is voor vele situaties verplicht in nieuwbouw, voor bestaande bouw geldt de verplichting niet. Toch is het verstandig dat eigenaren van gebouwen de riolering aanpassen aan de richtlijnen, door een ontlastput/bladscheider te plaatsen. In het voorjaar wordt op de website van Techniek Nederland een overzicht met wijzigingen in Nen 3215 en NTR 3216 gepubliceerd. Een andere ontwikkeling die gaande is, betreft het bufferen van water op het dak en het vervolgens gecontroleerd naar de riolering afvoeren.

2. Leidingwaterinstallaties

Ter voorkoming van legionella in waterleidinginstallaties hoeft warmtapwater niet altijd meer de vereiste temperatuur te hebben van 55 of 60 °C.

Conform Nen 1006, aanvullingsblad A1, mag onder specifieke omstandigheden soepeler worden omgegaan met de minimale temperatuur van warmtapwater van 55 of 60 °C. Ook is er in een grote installatie niet altijd een circulatieleiding meer nodig. Voor woninginstallaties is Isso-publicatie 30 geheel herzien. Het is een compleet document waarin het gehele bouwproces integraal aan bod komt. Hierin zijn ook nieuwe inzichten op het gebied van legionellabeheersing verwerkt, waardoor het voorkomen van hotspots extra aandacht krijgt. Naast alle Nen-normen, de Isso Checklist Hotspots en de Waterwerkbladen, zijn er ook andere relevante Isso-publicaties in verwerkt, zoals Isso 30.4 voor warmteterugwinning uit douchewater. Verder is de BRL 6010 voor het opstellen van een legionella-risicoanalyse en beheersplan geüpdatet. Wie een risicoanalyse en beheersplan opstelt, moet voldoen aan permanente educatie en geslaagd zijn voor een door Cito ontwikkelde toets.

3. Cybersecurity

Cybercrime is een grote en reële bedreiging voor een bedrijf. Volgens Europol zelfs dreiging nummer-1. Cybercriminaliteit zorgt jaarlijks voor een grote schadepost bij bedrijven.

Denk na over wat er fout kan gaan in je eigen bedrijf, of met de installatie die je levert of onderhoudt. Vertrouw niet alleen op de techniek. Het is belangrijk naast technologische beveiliging ook te zorgen voor bewustwording bij klanten en hun medewerkers, zodat zij zich verantwoordelijk voelen voor het veilig houden van het bedrijfsnetwerk en alert zijn op ongenode binnendringers via mail of zelf geïnstalleerde software. Kennis over het verhogen van cyberweerbaarheid is waardevol voor uw klanten. De installateur/securityleverancier moet meebewegen met het bedrijf op het gebied van IT-ontwikkeling en netwerkbeveiliging en ervoor zorgen dat installaties afdoende te beveiligen zijn. Cybersecurity vraagt om een permanente staat van alertheid aan de poort. Het is van groot belang dat installateurs hun klanten op de problematiek wijzen. Een 24/7 dienstverlening/monitoring en een proactieve instelling zijn noodzakelijk, alleen al vanwege het malware-landschap, dat continu verandert.

4. Internet of Things

Internet of Things (IoT) is een van de snelst groeiende technologieën ter wereld en is overal om ons heen. Was IoT lange tijd het exclusieve domein van ict'ers, het vakgebied begint steeds meer de installatietechniek te raken.

In tegenstelling tot het 'normale' internet speelt IoT zich af in de fysieke wereld. Sensoren kunnen zonder tussenkomst van menselijk handelen besturingen verrichten. Dit geldt ook voor besturingen van kwetsbare installaties, zoals beveiligingssystemen, energiecentrales en sluizen en zelfs voor ‘missie-kritische’ systemen, zoals hogesnelheidstreinen en autonome auto’s. Processen worden straks volledig datagestuurd en monitoring van installaties wordt daarmee belangrijker. De installatiebranche speelt de komende jaren een cruciale rol in de introductie van nieuwe technologieën. Er is grote urgentie om de ontwikkelingen van IoT te volgen. Installateurs moeten weten hoe ze data kunnen meten, resultaten kunnen interpreteren en de installatie hier vervolgens op aanpassen voor een optimale en veilige werking. Techniek Nederland werkt momenteel samen met verschillende partijen waaronder Wij Techniek aan de ontwikkeling van een passend cursusaanbod. Het belang en de afhankelijkheid van installaties voor duurzaamheid, comfort en veiligheid neemt in alle projecten toe. Installateurs krijgen niet alleen een belangrijkere positie in de realisatie, maar ook in advies, service, onderhoud én beveiliging daarvan.

5. Verwarming woningbouw

Voor het ontwerp van een energiezuinige en veilige installatie is het onder meer van belang dat vermogen en warmtevraag goed op elkaar zijn afgestemd.

Om te zorgen dat de installateur exact weet wat er benodigd is aan verwarmingsvermogen, wordt een zogenaamde ‘transmissieberekening’ oftewel een warmteverliesberekening gemaakt. De methodiek voor de bepaling van de warmtebehoefte van een woning of woongebouw is beschreven in Isso 51 - Warmteverliesberekening voor woningen en woongebouwen. Een verkorte methode van het warmteverlies staat in de uitgave Kleintje Warmteverlies. Voor het ontwerp en de uitvoering van de verwarmingsinstallatie is van belang:

Isso 50 - Ontwerptechnische kwaliteitseisen en richtlijnen voor warmwaterverwarmingsinstallaties met hoge en/of lage temperaturen in bestaande- en nieuwbouwwoningen,
Isso 49 - Vloerverwarming/wandverwarming en vloer- en wandkoeling.

Een ander belangrijk document is 'Installeren van hoog rendement cv-ketel, aanvullende kwaliteitseisen'. In het rapport zijn alle kwaliteitseisen opgenomen voor ketels tot 100 kW. Het rapport is gratis te downloaden via www.technieknederland.nl. Elementaire kennis voor de installatie van warmtepompen in de woningbouw is opgenomen in de volgende Isso-publicaties:

Isso 72 - Ontwerp van individuele en klein collectieve warmtepompsystemen,
Isso 80 - Handboek integraal ontwerpen van warmtepompinstallaties voor woningbouw,
Isso 98 - Lucht-waterwarmtepompen in woningen.

6. Infra Smart City

Nederland kent al vele steden die bezig zijn met Smart City-projecten. Slimme technologie wordt steeds belangrijker en voor vele doelen ingezet, zoals bevordering van veiligheid, regulering van verkeersstromen, energiebesparing en monitoring van schadelijke en milieubedreigende stoffen.

Smart Cities creëren een leefomgeving waarin het leven op slimmere en makkelijkere manieren wordt ingericht. Slim bouwen en slimme gebouwen spelen daarin een centrale rol. De komende jaren zal ons verkeers- en vervoersysteem ingrijpend veranderen. Razendsnelle technologische ontwikkelingen gaan gepaard met een toenemende behoefte aan slimme antwoorden op moderne mobiliteitsvraagstukken. Apps gebruiken gps-technologie en slimme betaalsystemen om de parkeermalaise enigszins te verlichten. Bij het ontwerp, de bouw en het onderhoud van de infrastructuur wordt nu al steeds meer rekening gehouden met zelfrijdende voertuigen. Wegbeheerders integreren communicatie- en verkeersmanagementsystemen in wegen, bruggen, viaducten en het straatmeubilair, en verenigen zo de digitale infrastructuur met de fysieke infrastructuur. Smart cities zullen ook bijdragen aan de versnelling van de energietransitie. Het succes van technologische innovaties bestaat bij gratie van de inpasbaarheid ervan in bestaande systemen. Kleine en grote systemen moeten op een intelligentie manier onderling worden verbonden. Innovatieve informatietechnologie zal daar een grote rol in spelen.

7. Zonnestroom

Zonnestroom is een van de belangrijkste duurzame energiebronnen die moeten helpen de milieudoelstellingen te halen. Particulieren en bedrijven die willen investeren in pv benaderen daarvoor meestal het eerst de installateur.

Bij het uitkiezen van de omvormer voor een zonnestroominstallatie zijn veel aspecten van belang, zoals het type paneel dat wordt toegepast, de elektrische aansluiting, de oriëntatie en hellingshoek van de installatie, en uiteraard het verlangde vermogen. In de meeste gebieden staan de netwerkbeheerders toe dat maximaal 5 kW aan omvormervermogen wordt aangesloten op één fase. Alle zonnepanelen die in 1 string worden aangesloten, moeten dezelfde hellingshoek en oriëntatie hebben. Als de verschillen tussen de zonnepanelen te ver uit elkaar liggen kan de omvormer het Maximum Power Point (MPP) niet vinden. Het aantal strings dat wordt aangesloten moet in overeenstemming zijn met de spanning die de zonnepanelen afgeven. Een te hoge spanning kan de omvormer opblazen. De installateur moet bij het aansluiten en controleren van de pv-panelen werken volgens een strikt stappenplan. Nen 1010 stelt het aarden van een pv-installatie verplicht. Het montagesysteem wordt gezien als een metalen constructie, en moet dus worden geaard.
Meer informatie: Isso Handboek zonne-energie.

8. Ledverlichting

Een aanzienlijke besparing van elektriciteit is te realiseren met led en daglichtafhankelijke systemen. Vooral in de kleinzakelijke markt zal de installateur nadrukkelijker een rol krijgen op het gebied van adviseren, ontwerpen, monteren, in bedrijf stellen en onderhoud.

Techniek Nederland en brancheorganisatie NLA willen op de markt acteren met goed geoutilleerde installatiebedrijven, die gekwalificeerde mensen in dienst hebben en die hoogwaardige verlichtingsoplossingen en -producten op de markt zetten. Kennis van lichtmanagementsystemen, lichtbronnen, armaturen en vaardigheden om een lichtplan te maken dat aan het PvE beantwoordt, zijn onontbeerlijk. Installateurs moeten tevens in staat zijn om een kwaliteitslichtberekening te maken. Kwalitatief goede ledverlichting is een flinke stap voorwaarts, maar slimme besturing en het efficiënt omgaan met het licht, levert nog veel meer besparing. Van belang is dat het lichtplan is gemaakt conform Nen 12464-1 en -2 en Nen 3087. Vragen waar de in ledverlichting gespecialiseerde installateur antwoord op moet kunnen geven zijn onder meer: wat is het gebruik van een ruimte? Welke eis voor verlichtingssterkte hangt aan een bepaalde ruimte en aan welke wetgeving, normen en arbo-eisen moet worden voldaan?

Tekst: Redactie
Fotografie: Industrie