Een exoskelet vertraagt de vermoeidheid van arm- en schouderspieren tijdens ­langdurig bovenhoofdse installatiewerkzaamheden.

Afstemmen op taak

Verschillende installateurs doen al voorzichtig ervaring op met het exoskelet. Breman Zuid heeft inmiddels een aantal exoskeletten aangeschaft en stimuleert alle monteurs om ze ook daadwerkelijk te gebruiken. Ze bewijzen vooral goede dienst bij het inregelen van de mechanische ventilatie en de wtw’s, om leidingen in parkeerkelders aan het plafond te monteren en droge blusleidingen te monteren. TNO wijst er in hun onderzoek ‘Exoskeletten voor fysiek zwaar werk’ uit 2020 echter op dat de acceptatie en beleving van exoskeletten sterk kan wisselen, afhankelijk van de variatie van het werk. Wanneer er sprake is van meerdere activiteiten met verschillende bewegingen, zal het exoskelet slechts een deel ondersteunen. Bovendien geldt dat hoe beter het exoskelet is afgestemd op de taak en omgeving, hoe geringer de kans dat het gebruik hindert. En dat gaat niet altijd goed, zo ervoer Gert van der Venne, chef-monteur bij de business unit Fire Protection & Security van Spie in Tilburg: ‘Het aantrekken ging goed, maar ik vind het exoskelet helemaal niets. Je past nergens tussen met zo’n ding. Om sprinklerleidingen te installeren werken wij op hoogte. Daarbij ligt de bak vol met pijpen, waardoor ik iedere keer klem zat. Bovendien moeten we er ook nog een veiligheidsgordel overheen. Dat werkt niet lekker. Het zou in elk geval al schelen als ze een versie maken waarbij het skelet en de veiligheidsgordel zijn gecombineerd’, zo adviseert hij de ontwikkelaars van de skeletten.

Drie uur pijnvrij boren

Van der Venne werkte met het exoskelet in het kader van een pilot, die onderdeel was van het praktijkonderzoek van ArboTechniek. Daarbij vielen ook heel positieve ervaringen op te tekenen. Zoals van servicemonteur Paul van Duijvebode. Hij zat een paar jaar geleden vijf weken thuis vanwege schouder- en nekklachten. Die zijn na een rondgang langs artsen en bewegingsspecialisten sindsdien wel iets verbeterd, maar bij zwaar werk keren ze steeds weer terug. ‘Spie heeft mij geholpen door een jongere collega naast me te zetten die helpt met tillen. Maar in het team dat modificaties op bestaande installaties uitvoert, komt het toch neer op werken in kleine ruimtes, op moeilijk bereikbare plekken, en altijd boven je macht. Daarom kreeg ik in de pilot een exoskelet. En die maakte zeker een verschil.’
Van Duijvebode ontdekte dat het hulpmiddel tot een bepaalde belasting het werk een stuk comfortabeler maakte. ‘Bij het boren pakt hij de helft van het gewicht van je machine af, waardoor je een minder intensieve en minder lange inspanning hebt op je spieren. Normaal krijg ik na een half uurtje boren flinke pijn, nu ging het drie uur achter elkaar best goed.’ Bij werkzaamheden waarbij grotere gewichten op het exoskelet drukten, zoals het heffen van buizen, bleken de veren echter niet in staat de belasting op te vangen en verlichting te brengen. Hoewel Van Duijvebode inmiddels is overgeplaatst naar de serviceafdeling waar hij zo’n zeventig procent minder fysiek werk doet, ziet hij zeker meerwaarde in het exoskelet. Je moet even wennen aan het apparaat, want het steekt een beetje uit. En je moet de tijd nemen om het skelet correct te gebruiken.’

Een exoskelet verlicht de druk op de schouders en voorkomt klachten.

Prefentief

Ergonoom Carin van den Bosch heeft de pilot bij SPIE op de voet gevolgd en geëvalueerd. Ze bevestigt de woorden van Van Duijvebode over het belang van een zorgvuldig introductietraject. ‘Monteurs zijn al jaren gewend om hun werk op een bepaalde manier te doen. Zo’n exoskelet lijkt in eerste instantie niet sexy. Het is dan ook verleidelijk om te denken dat zolang je jong en sterk bent wel zonder kunt. Maar dat is nou net de crux; een exoskelet is primair bedoeld om problemen te voorkomen, niet om iemand die al klachten heeft weer snel aan het werk te laten gaan. Dus preventief in plaats van curatief. Als exoskeletten goed worden gebruikt, gaan ze ziekteverzuim voorkomen’, zo is Van den Bosch overtuigd. ‘Overigens heeft de zorgverzekeraar van Spie Nederland één Skelex vergoed. Het is goed mogelijk dat hier bij meerdere zorgverzekeraars mogelijkheden voor zijn. Check dit dus bij je zorgverzekeraar vóór de eventuele aanschaf’, tipt ze. Tegelijk waarschuwt ze werkgevers om grenzen niet te gaan verschuiven. ‘De arbeidsinspectie houdt een maximaal tilgewicht van 25 kg aan. Bij zwaarder werk moeten hulpmiddelen worden gebruikt, zoals een tilhulp, kraan of robot. De discussie is nu nog of een exoskelet een hulpmiddel is of niet. Want je kunt redeneren dat als een gewicht nu lichter aanvoelt, er wellicht tot 35 kg kan worden getild. Maar dat is nadrukkelijk niet de bedoeling: we willen het werk voor werknemers lichter maken met hetzelfde gewicht, en niet voor werkgevers de deur openzetten voor dezelfde belasting met een groter gewicht.’

Tekst: Kerstin van Tiggelen
Fotografie: Spie, Hilti, Skelex, Laevo