Januari 2023
Gouden Poort als entree in de techniek
Aanvalsplan Arbeidsmarkttekorten Techniek, Bouw en Energie
Afgelopen november lanceerde de technieksector het Aanvalsplan Arbeidsmarkttekorten Techniek, Bouw en Energie. Uniek aan het plan is dat vijf branches, Techniek Nederland, Koninklijke Metaalunie, Bouwend Nederland, FME en WENB de handen ineenslaan om de komende tien jaar 60.000 vacatures in te vullen. E&W praat met Ingrid Thijssen, voorzitter van VNO-NCW, vanuit de werkgeverskoepel nauw betrokken bij het Aanvalsplan, en voorzitter Doekle Terpstra van Techniek Nederland, belangrijk initiatiefnemer van het plan.
In het Aanvalsplan Arbeidsmarkttekorten Techniek, Bouw en Energie wordt gesproken van een onorthodoxe aanpak. Wat is er volgens VNO-NCW voorzitter Ingrid Thijssen zo onorthodox aan? ‘Het is baanbrekend dat de verschillende branches over de grenzen van de sectoren heen, en dan ook nog eens samen met de vakbonden en de departementen, het tekort aan technici gaan terugdringen’, zegt ze. ‘Daarvoor maken de vijf sectorale Opleidings- & Ontwikkelingsfondsen geld vrij. Elke euro die zij vrijmaken voor de uitvoering van het plan wordt ingezet, niet om specifiek bijvoorbeeld een elektrotechnicus binnen te halen en op te leiden, maar om vakmensen binnen te halen in de technische sector én vast te houden. Wáár een instromer binnen die technieksector uiteindelijk gaat werken is niet belangrijk. Een elektrotechnicus kan uiteindelijk gaan werken bij een bouwbedrijf of een metselaar bij een installatiebedrijf. Als we die vakman of vakvrouw maar binnen de technische sector weten te krijgen en te houden.’
Over sectoren heen kijken
‘Dat is écht een breuk met hoe we het voorheen deden’, bevestigt Doekle Terpstra. ‘We hadden heel lang de neiging om vooral te kijken naar het tekort aan vakmensen in de eigen sector. Gesegmenteerd kijken, noem ik dat. Dat is niet effectief gebleken. We moeten over de sectoren heen kijken. Het kan altijd gebeuren dat een werknemer om welke reden dan ook weer weggaat bij jouw bedrijf, maar laten we dan zorgen dat we hem of haar wél behouden voor de techniek-, bouw- of energiesector.’ De voorzitter van Techniek Nederland is blij met het enthousiasme dat het plan losmaakt bij zijn leden. ‘Dit plan is écht revolutionair. Ik geloof heilig in de aanpak die we nu kiezen. Naar deze onorthodoxe aanpak zijn we jarenlang op zoek geweest. Conflicterende belangen van verschillende techniekbranches stonden een effectieve aanpak van dit veelkoppig monster heel lang in de weg. Met dit gezamenlijke Aanvalsplan zitten de vijf branches nu op een lijn en hebben we de steun van de vijf bij dit plan betrokken departementen om het plan straks te laten vliegen.’
'Met het plan gaan we in de komende tien jaar 60.000 vacatures opvullen'
Gouden Poort
De opstellers van het Aanvalsplan spreken over een nieuw arbeidsmarktsysteem voor de techniek-, bouw- en energiesector. Thijssen legt uit wat daarmee wordt bedoeld. ‘Het huidige arbeidsmarktsysteem beweegt niet mee met snelle technische en technologische ontwikkelingen. Het is niet in staat werk en vaardigheden eenvoudig met elkaar te verbinden. In het plan introduceren wij de Gouden Poort. Dat is een symbolische entree waar starters, zij-instromers en nieuwkomers binnenkomen, maar ook een plek waar mensen terugkomen, omdat zij van baan of binnen de techniek van sector willen veranderen.’ Een loopbaan van een individu gaat vaak over heel veel paden. ‘Natuurlijk zijn er mensen die zelf hun weg vinden op die paden’, zegt Thijssen, ‘maar veel vaker nog verdwijnen ze van de radar en uit de technische sector. Dat is zonde. Daarom bieden wij instromers geen baan, maar een loopbaanpad. Via de Gouden Poort gidsen we individuele mensen over het loopbaanpad met tussenstops bij meerdere bedrijven in verschillende technische sectoren. De Gouden Poort gaat dus niet alleen functioneren als een magneet voor mensen die nu nog niet in de technieksector werken, maar zorgt er óók voor mensen te kunnen vasthouden.’
Terpstra is het daar helemaal mee eens. ‘De Gouden Poort is letterlijk de toegang tot sectoren met een gouden toekomst. We zijn redelijk succesvol bij het werven van mensen, maar moeten er vervolgens óók voor zorgen dat technische vakmensen behouden blijven voor de technieksectoren. Dat wil uiteraard niet zeggen dat we de mobiliteit op de arbeidsmarkt belemmeren. Integendeel, natuurlijk veranderen de meeste mensen tijdens hun carrière regelmatig van baan, maar wij willen wél graag dat mensen zich binnen de technische sectoren blijven ontwikkelen. Daarvoor doen we een uniek aanbod dat geen enkele andere sector durft te geven. Wij bieden een werk- én ontwikkelgarantie voor tien jaar. Ik ben ervan overtuigd dat dit veel mensen enthousiast maakt om door die Gouden Poort de technieksector binnen te stappen.’
Geen abstracte metafoor
Thijssen benadrukt dat de Gouden Poort geen abstracte metafoor is. ‘Natuurlijk praten medewerkers binnen een bedrijf eerst met hun leidinggevende en HRM-medewerker op het moment dat zij het niet naar hun zin hebben of zich verder willen ontwikkelen. Maar wat wij nadrukkelijk willen bereiken met het Aanvalsplan is dat werkgevers in de verschillende branches ook nadenken over het begeleiden van hun werknemers naar een andere, beter passende baan die ook binnen de technieksector ligt. Daarvoor is straks de Gouden Poort de centrale plek.’
‘Het is niet zo dat werkgevers op dit moment niets doen’, vult Terpstra aan, ‘maar de leden van Techniek Nederland en de andere branches zoeken naar mogelijkheden om dit te organiseren. Daarvoor gaan wij ze bij de uitwerking van het aanvalsplan handvatten aanreiken.’
Thijssen: ‘Vergeet niet dat veel van de bij de branches aangesloten bedrijven mkb’ers zijn. Die hebben lang niet altijd de capaciteit of de kennis om iets anders aan te bieden aan hun medewerker. Via de Gouden Poort kunnen zij hun medewerkers helpen zich te blijven ontwikkelen. Dat kan binnen het eigen bedrijf, maar ook bij andere bedrijven of in andere technische sectoren.’
'Wij bieden een werk- én ontwikkelgarantie voor tien jaar'
Kwartiermaker en aanjaagteam
Het aanvalsplan bevat goede plannen en intenties die de verschillende branches uitspreken om dit tot een succes te maken. In hoeverre gaan de opstellers elkaar ook aanspreken om het plan uit te werken en het tempo erin te houden? ‘Wij presenteren een plan waarbij we in de komende tien jaar 60.000 vacatures gaan opvullen’, zegt Thijssen. ‘Het aanvalsplan is nu klaar. Nu gaat het erom synergie tot stand te brengen tussen de initiatieven en de diverse branches. Op de verschillende actielijnen zoals de Gouden Poort, kan een kwartiermaker een belangrijke rol spelen. Als voorzitter van VNO-NCW spreek ik de voorzitters aan om daarmee haast te maken.’
Terpstra onderstreept het belang van een kwartiermaker. Tegelijkertijd benadrukt hij dat de trein al rijdt. ‘We zijn al volop aan de slag om dit plan tot een groot succes te maken. VNO- NCW heeft ons geholpen, maar daagt ons terecht uit boter bij de vis te doen. Vanuit lopende initiatieven en de sectorfondsen van de vijf branches komt er 50 miljoen euro per jaar beschikbaar om het plan te realiseren. En op de dag van de presentatie van het plan zegden vijf bewindslieden toe om samen 50 miljoen per jaar erbij te leggen. Dat maak je écht niet elke dag mee. Het is een illustratie dat ook het kabinet volledig achter dit plan van de technieksector staat om het structurele tekort aan vakmensen weg te werken.’
Ook het onderwijs is volgens Terpstra blij met het aanvalsplan. ‘Vanzelfsprekend werken we vanuit de branches al sinds jaar en dag samen richting het techniekonderwijs, maar dat gaan we nóg beter en nóg effectiever doen. Het Aanvalsplan Arbeidsmarkttekorten Techniek, Bouw en Energie voorziet daarom in een strategie waarin we nog verder gaan in de samenwerking met mbo’s, hbo’s en het wetenschappelijk onderwijs in de regio.’
Arbeidsproductiviteit
Terpstra en Thijssen lijken nog even vast te lopen op het thema deeltijdwerk. Terpstra is van mening dat de mogelijkheid om parttime te werken, zorgt voor een goede balans tussen werk en privé en daarmee een stimulans kan zijn om meer mensen de technieksector in te krijgen. Thijssen legt liever de nadruk op flexibiliteit bij de invulling van vacatures: ‘Ik ben geen voorstander van meer deeltijdwerk en vind het belangrijker om medewerkers de mogelijkheid te bieden te werken op momenten dat ze dat willen. Bijvoorbeeld door ze voor een hele week klussen te geven en hen dan zelf te laten plannen wanneer ze dat precies doen. Dan bereik je ook die balans, maar wordt er niet minder gewerkt’
Nog veel belangrijker vindt Thijssen dat in het aanvalsplan veel aandacht is voor een substantiële verhoging van de arbeidsproductiviteit. ‘Die stijgt al tien jaar niet meer. Een deel van het tekort aan technici is op te lossen door standaardiseren, robotiseren en automatiseren, omdat daardoor hetzelfde aantal mensen meer werk kan verzetten.’
‘En vergeet niet dat er niet alleen technici nodig zijn in de technische branches zelf’, zegt Terpstra. ‘Zonder technici lopen bijvoorbeeld ook de zorg en het openbaar vervoer vast. Ook in die sectoren kan techniek helpen om de arbeidsproductiviteit te verhogen. Zo zorgen we met dit aanvalsplan indirect ook voor het terugdringen van het tekort aan personeel in andere sectoren.’
Tekst: Paul Smorenburg
Fotografie: Arno Massee