EW04 Omslag 600
April 2019

Hoogopgeleide installateurs in aantocht

Techniek Nederland, Wij Techniek en hogescholen bundelen krachten

3kennis1

Ze komen eraan: installatiemedewerkers met actuele kennis van het vakgebied. Op hbo-niveau. En dan ook nog eens in groten getale. Deze ‘transitie’ op de technische arbeidsmarkt is van start gegaan dankzij een initiatief van Techniek Nederland, Wij Techniek en zes hogescholen.

Warmtepompen, smart grids, aardwarmte, laadpalen: het zijn concepten van de nieuwe duurzame wereld. En de ontwikkelingen gaan sneller dan het lesmateriaal kan bijhouden. Bovendien is de installatiebranche van oudsher mbo-gerelateerd. De hoeveelheid nieuwe technologie én de integratie daarvan vragen echter om hoger opgeleide technici. In februari 2018 nodigde Techniek Nederland-voorzitter Doekle Terpstra daarom de hogescholen uit tot een structurele en wederkerige samenwerking, om een effectief antwoord te geven op het actuele en groeiende tekort aan hoger opgeleiden voor de transitie naar een smart and sustainable built environment. Zo ontstond het Center of Expertise Human Capital voor Building Technology, kortweg COE HUB. Een samenwerking tussen Techniek Nederland, Wij Techniek en hogescholen.

Perspectief op niveau

Een van de deelnemers is de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN). Tinus Hammink, directeur van het Sustainable Electrical Energy Centre of Expertise op de HAN, vertegenwoordigt de hogeschool in deze innovatieve publiek-private samenwerking. Daarin staat de driehoek ondernemen, onderwijs en onderzoek centraal. ‘In totaal doen zes hogescholen mee, elk vanuit hun eigen expertise. Wij zitten vooral aan de distributie- en transportkant van elektriciteit; een heel herkenbaar aspect hiervan is bijvoorbeeld de overbelasting van het elektriciteitsnet bij te veel teruglevering. Er zijn daarnaast vijf programmalijnen ontwikkeld, die staan voor concrete actiepunten, waaronder de werving van nieuwe doelgroepen. Denk aan kandidaten met een adequate vooropleiding die nu onder hun niveau werken vanwege een incourante of niet afgemaakte hbo-studie, of statushouder zijn. Dit is een doelgroep die in geen enkele statistiek voorkomt, en bovendien mensen aan de onderkant van de markt verdringt.
Met onze tweejarige deeltijdopleiding tot een associate degree in Gebouwgebonden Installatietechniek die dit jaar start, bieden we een maatschappelijk relevant perspectief op hun niveau.’ Deze zij-instromers zijn gewend aan een maandelijks salaris, en geven uiteraard hun baan niet zomaar op om naar school te gaan.
Geen probleem, want de behoefte aan een basisinkomen sluit precies aan op een praktijkgerichte opleiding: ­­­drie­­ dagen aan het werk, twee dagen naar school. Een soort BBL, maar dan in het hbo.

…En dit gebeurt er in het mbo

‘De samenwerking tussen het mbo en bedrijfsleven is goed geborgd via de SBB’, zegt Judith van Heeswijk, programmamanager Ontwikkeling, Scholing en Arbeidsmarkt bij Techniek Nederland. ‘Natuurlijk blijft het een uitdaging om het onderwijsaanbod actueel te houden. Daarom ontwikkelen we waar nodig relevante keuzedelen, ook voor duurzame technieken. Verder lopen er diverse experimenten, zoals cross-overs en de pilot Certificeerbare eenheden. Uiteraard is er ook aandacht voor het imago van techniek als vakgebied; zo worden de bestaande opleidingen aantrekkelijker gemaakt door ze te koppelen aan de energietransitie. Daarover hebben we nu afspraken gemaakt in het mbo door een convenant mbo-aanbod Klimaattechniek (zie www.bit.ly/EW-MBO). In het mbo beschikken we ook over een infrastructuur voor het opleiden van zij-instromers; van bakkers tot hoveniers. Tot slot stimuleren we uiteraard de doorlopende leerroutes vanuit mbo naar de nieuwe technische hbo-opleidingen. Want daar zijn bij uitstek mensen nodig die de beroepspraktijk kennen – de mbo’er – met extra competenties: de mbo-hbo’er.’

Brede integrale kennis

Ook het lesprogramma wordt grondig herzien. De klassieke technische studies steken vanaf het begin in op een specialisatie: elektrotechniek, werktuigbouw of bouwkunde. Maar Hammink is realistisch over wat we op dit moment wél weten over de energietransitie, maar vooral ook nog helemaal niet. ‘Zeker is dat er grote veranderingen plaatsvinden en dat een interdisciplinaire aanpak nodig is. Daarom leidt onze opleiding op tot brede integrale kennis van alle technologieën. Aansluitend kan in twee jaar de bachelor degree, het ingenieursdiploma, gehaald worden in een van de klassieke studies.’ Om de inhoud van de leerboeken gelijke pas te laten houden met de praktijk, monitort het Center of Expertise Human Capital voor Building Technology de ontwikkelingen op de voet. Ook in de voltijd hbo-opleidingen is een groter deel gericht op casuïstiek. Daarbij werken groepen studenten al vanaf het tweede jaar in bedrijfsmatig ingerichte innovatiewerkplaatsen aan multidisciplinaire projecten, aangedragen door installatiebedrijven. Tot slot lopen de studenten een groot deel van hun tijd mee in het veld.

Rol installateurs

‘We staan pas aan het begin van onze taak’, aldus Hammink. ‘Daarin hebben installateurs nadrukkelijk een rol. Ten eerste door hun mbo’ers vrij te maken om naar het hbo te gaan. Daarna door hbo-studenten een werkplek te bieden. En ten slotte door aantrekkelijke ontwerpopdrachten neer te leggen bij de opleiding. Het gaat erom dat we gezamenlijk de juiste mensen opleiden. Als we met z’n allen roepen dat techniek sexy is, dan moet die studie dat ook vanaf de eerste dag zijn.’

3kennis2

Startschot Expertisecentrum Building Technology

In februari gaven Techniek Nederland, Wij Techniek en vier hogescholen met een aantal andere organisaties op de Hogeschool in Utrecht het startschot voor het Center of Expertise HUB (Human Capital for Building Technology). Met de oprichting breidt de technieksector kennis en opleidingen op het gebied van gebouwtechnologie uit en versterkt het de innovatiekracht. Dat is nodig want technisch dienstverleners hebben in toenemende mate behoefte aan praktisch opgeleide hbo’ers en snelle opscholing voor hun technische vakmensen. De initiatiefnemers stimuleren met het expertisecentrum praktijkgericht onderzoek in gebouwtechnologie en versterken de relatie tussen het hbo en de vraag vanuit het bedrijfsleven. Bovendien komt er samenwerking tot stand tussen docentenplatforms, bestaande expertisecentra en hogescholen en bedrijven. Techniek Nederland-voorzitter Doekle Terpstra noemde de oprichting bij de ondertekening cruciaal. ‘We hebben meer hbo’ers nodig om de innovatiekracht van de branche te versterken. De technische sector is de komende jaren onmisbaar voor het oplossen van de grote maatschappelijke vraagstukken van deze tijd, zoals de energietransitie, mobiliteit, verstedelijking en toenemende complexiteit van onze infrastructuur. Om die ambitie te kunnen waarmaken, zijn meer hbo’ers nodig met kennis van digitalisering, cybersecurity, integraal ontwerpen, multidisciplinair samenwerken en duurzame energietechnieken.’ Behalve de Hogeschool Utrecht zetten ook Hogeschool Arnhem-Nijmegen, Hanzehogeschool en Hogeschool Saxion hun handtekening onder de samenwerking. De doelstellingen van het Expertisecentrum zijn ambitieus. De samenwerking richt zich onder meer op het stimuleren van meer instroom in techniekgerelateerde studies, het vormgeven van aantrekkelijke leerarrangementen en studiebanen en het creëren van een digitaal platform voor kennisuitwisseling tussen hogescholen, bedrijfsleven en studenten.

Tekst: Kerstin van Tiggelen
Fotografie: Industrie

Meer weten over de nieuwste installatietechnieken en de laatste richtlijnen?
Meld u dan nu aan voor onze gratis tweewekelijkse nieuwsbrief.