Een smart grid is letterlijk een ‘slim energienet’ waarin verschillende technologieën gezamenlijk bepalen wat de meest optimale verdeling van de opgewekte energie onder de gebruikers is. Niet te verwarren met een microgrid dat in eerste instantie alleen een klein, onafhankelijk en vaak lokaal energienet betreft. Ook hier wordt de energie verdeeld, maar wordt niet per definitie gebruik gemaakt van intelligente componenten.

Optimaal benutten van netcapaciteit

De overheid stimuleert al sinds vijftien jaar het onderzoek naar smart grids. Met reden. Prognoses voorspelden toen al dat de hoeveelheid duurzaam opgewekte elektrische energie zou toenemen en dat we zelfs te maken zouden krijgen met een overschot. Specialisten voorzagen problemen met het huidige elektriciteitsnet dat niet bestand zou zijn tegen de grote hoeveelheden elektrische energie die in pieken aan het net zouden worden geleverd. Er zou bovendien een oplossing moeten komen om de distributie in één richting – van de centrale naar de afnemer –om te vormen naar een dynamisch net, waar op veel verschillende punten elektrische energie is te leveren en af te nemen. Smart grids zouden hier een mogelijke oplossing kunnen bieden. Edwin Edelenbos, manager strategie bij netbeheer Nederland: ‘De term smart grid is nooit echt officieel gedefinieerd, maar we moeten in elk geval af van het idee dat een smart grid een op zichzelf staand net is dat naast ons normale elektriciteitsnet bestaat. Een smart grid vormt zich namelijk automatisch wanneer je steeds meer ICT aan het net koppelt en hiermee een slimme infrastructuur opbouwt.’

‘Hoofddoel is het elektriciteitssysteem stabiel en betaalbaar houden’

Internet of energy

Edelenbos doelt onder meer op de introductie van slimme meters en alle andere metingen die worden verricht in het kader van het vaststellen en monitoren van energiestromen. ‘Alles staat of valt met digitalisering’, meent hij. ‘Hoe beter alle gegevens omtrent opwekking en afname van energie beschikbaar komen, hoe beter we in staat zijn om de energiestromen te managen. Daarnaast zullen we het in een nog groter geheel moeten bekijken en alle vormen van energie in dit intelligente net moeten betrekken; een soort internet of energy. We hebben dus zeker geleerd van alle jaren onderzoek. Smart grids bestaan en ontwikkelen zich steeds verder tot een energiesysteem, waarin ook duurzame gassen en warmte een rol hebben.’

Meer oplossingen

Ook Maarten de Vries, programma manager Smart Energy Systems bij TKI Urban Energy (Topsector Energie) is positief over smart grids. ‘Het overheidsgeld is onder andere besteed aan de technische en economische aspecten, maar ook aan zaken als gebruikers-acceptatie. Naast de slimme meters heeft dit ook geleid tot andere slimme oplossingen, zoals laadpalen die op basis van vraag en aanbod zelfstandig bepalen wanneer een accu van een elektrische auto het beste kan worden geladen. Of regelsystemen waardoor afnemers kunnen profiteren van variabele energieprijzen. Oplossingen dus die een bijdrage leveren aan het uiteindelijke hoofddoel: het elektriciteitssysteem stabiel en betaalbaar houden, waardoor we uiteindelijk ook meer duurzame energie kunnen opwekken.’

‘Alles staat of valt met digitalisering’

Nog te weinig problemen

De reden waarom er toch nog te weinig gebruik wordt gemaakt van de slimme mogelijkheden heeft te maken met dat er nog te weinig problemen zijn. Buiten eventueel een financieel voordeel dat ontstaat door gebruik te maken van de variabele energieprijzen, merken mensen nauwelijks iets van problemen die ontstaan door overbelasting van het net. De Vries: ‘Zolang het huidige net betrouwbaar functioneert, heeft niemand behoefte aan een nog slimmer net. Maar daar gaat op korte termijn wel verandering in komen, denk ik. We hebben inmiddels al een aantal keer meegemaakt dat er zoveel zonnestroom werd opgewekt, dat de omvormers geen elektriciteit meer aan het elektriciteitsnet kwijt konden. In bepaalde delen van het land krijg je verder geen toestemming meer om een pv-systeem te plaatsen, omdat het net daar niet op berekend is. En wanneer straks ook de salderingsregeling vervalt, zal de behoefte aan smart grids langzaam groter worden. Ik verwacht de komende jaren dan ook een sterke groei in slimme energiediensten die dit commercieel verzilveren. De smart grid heeft dus zeker toekomst.’

Meer informatie

Tekst: Marjolein de Wit - Blok
Fotografie: Industrie