Juni 2025

Hybride docent is pure win-winsituatie

‘De passie voor je werk wakker je vanzelf ook bij leerlingen aan’

Hybride docenten zijn professionals die hun werk in het bedrijfsleven combineren met lesgeven in het onderwijs. Zo brengen zij actuele praktijkervaring rechtstreeks de klas in. Meindert Engberts, hybride docent Techniek op SG Gerrit Rietveld in Purmerend, is een van hen. ‘Veel mensen mopperen over dat de jeugd niks doet en kan en geen interesse heeft in techniek. Dan vind ik dat je daar iets aan moet doen!’

Leerboeken lopen vaak achter bij de praktijk van alle dag. Logisch, want hoewel het samenstellen van zo’n boek begint met actuele kennis, is de feitelijke kennis tegen de tijd dat lesstof in de klas wordt behandeld alweer een paar jaar verder. Het is dan de belangrijke rol van de docent om de theorie uit het boek te verbinden met de huidige stand van zaken. En wie kan dat beter dan de installateur die elke dag voor zijn klanten boven op alle ontwikkelingen zit? ‘Ik beleef trouwens zelf ook enorm veel plezier aan één dagje in de week lesgeven’, vertelt Meindert Engberts. Hij is eigenaar van een installatiebedrijf met zo’n twintig man in dienst. Hij geeft aan vmbo 3 en 4 het vak Elektrotechniek, onderdeel van de leerroute PIE: Produceren, Installeren en Energie. ‘Ze luisteren vaak beter, juist omdat ik met m’n voeten in de klei sta. Als ik zeg: ‘Geloof me, dit ga je later gebruiken’, dan heeft dat meer gewicht. Ik zie welke technieken actueel zijn – denk aan warmtepompen, domotica, waterstof-ready installaties – en ik neem foto’s of zelfs materialen mee naar de klas. Soms passen we opdrachten aan of doen we kleine ‘projectjes’ die gebaseerd zijn op echte klussen. Dat maakt het meteen tastbaar voor de leerlingen waardoor de les gaat leven. Laatst nam ik een groepenkast met kabels eraan en een kilowattuurmeter mee. Zo laat ik zien hoe de energierekening die hun ouders betalen tot stand komt. De week erop kwamen de leerlingen vol enthousiasme met foto’s binnen van de groepenkast thuis, waar dan allemaal schoenen voor staan. Dan heb je gelijk weer een mooi onderwerp om over door te praten.’

Viendry: ‘Ik vind alles leuk wat meneer Engberts doet. Het gaat ook makkelijk. Als je een vraag hebt, kan je die meteen stellen. Het is ook heel leuk dat hij ons dingen zelf laat doen.’

Opleiding HTO

Een vakspecialist voor de klas is een pure win-winsituatie; voor de installatiesector die jonge instroom hard nodig heeft en voor het onderwijs dat de uitdaging heeft om leerlingen als goed voorbereide, startbekwame professionals de praktijk in te sturen. Bovendien draagt deze eerste serieuze kennismaking met het vak ook bij aan de persoonlijke groei van de technici-in-de-dop. Engberts: ‘Wat betreft werkhouding geef ik de leerlingen heel duidelijk mee dat er bij een baan iets anders wordt verwacht dan op school. Neem zoiets simpels als op tijd komen: afspraak is afspraak en drie seconden na de afgesproken tijd is te laat.’ Natuurlijk is het wel even wennen om een groep van pakweg twintig pubers in de hand te houden. Daarom bieden diverse opleiders goede voorbereidende trainingen en cursussen. Zoals het traject tot Hybride Techniekopleider, kortweg HTO. Dat is te volgen via onder meer de Hogeschool van Amsterdam, Hogeschool Rotterdam, Fontys in het zuiden van Nederland, of Sterk Techniek Onderwijs Zeeland (STOZ). In tien maanden maken ervaren en enthousiaste techneuten met minimaal een technisch mbo 4-diploma kennis met verschillende soorten beroepsonderwijs. Wekelijkse groepsbijeenkomsten in de middag- en/of avonduren worden gecombineerd met twee stages bij een roc of vmbo-school om de geleerde pedagogische en didactische kennis toe te passen. Na het behalen van het officiële Pedagogisch Didactisch Certificaat kunnen ze gastlessen geven op scholen. De kosten worden in principe betaald door de werkgever, eventueel met vergoeding vanuit Wij Techniek.

Aylin: ‘Ik vind het heel mooi dat meneer Engberts een dag in de week komt helpen omdat hij zo veel ervaring heeft. Hij kan je alles vertellen en weet alles op te lossen.’

Vriendelijke sfeer

Overigens is het niet altijd verplicht om eerst een introductietraining te volgen. De term ‘hybride docent’ geldt voor iemand die volledig onderwijsbevoegd is. Maar een installateur of monteur kan ook optreden als een zogeheten ‘hybride expert’. Dan mag hij of zij - zonder didactische scholing - toch lesgeven, onder begeleiding van een bevoegd docent. Of hij/zij kan bijvoorbeeld tijdens open dagen presentaties geven. Zo biedt Techniekcoalitie Brabant sinds dit jaar de Basiscursus Techniekopleider aan van slechts vier dagdelen. Na vier groepsbijeenkomsten en een leerbezoek aan een school of in eigen bedrijf wordt de cursus afgesloten met een persoonlijk advies om technische kennis en vaardigheden nog beter over te dragen. Engberts bleek overigens een ‘natuurtalent’. Hij stapte zonder training het klaslokaal binnen: ‘Didactisch gezien gaat het me goed af, mede door mijn ervaring als bedrijfseigenaar met het aansturen van mijn team. Als je ziet dat een leerling ineens doorheeft hoe iets werkt, en daar trots op is, dan geeft dat een enorme kick. De grootste uitdaging is dat sommige leerlingen weinig basiskennis of motivatie hebben. Je moet creatief zijn om ze erbij te houden. Maar juist dan werkt mijn praktijkervaring als brug: als ik vertel hoe ik zelf ben begonnen, voelen ze zich gezien.’ Engberts kan op school bovendien met vragen goed terecht bij zijn collega-docenten. ‘De sfeer is hier heel vriendelijk en gemoedelijk; in de elektrotechniek en met name in de bouw is het veel harder, omdat er altijd de druk op zit van deadlines en marges. En de samenwerking is voor beide kanten cruciaal, we vullen elkaar aan. Soms nodig ik docenten ook uit op ons bedrijf, zodat ook zij feeling houden met de praktijk.’

Dave: ‘Ik moest een keer draden verbinden, wat niet goed lukte. Maar dankzij meneer Engberts heb ik het toch voor elkaar gekregen!’

Niet gelijk oordelen

Het is verleidelijk om bij dit soort onderwerpen al snel te ‘hoog over’ te praten: de kloof dichten tussen ‘branche’ en ‘onderwijs’, dat soort termen. Maar ondertussen gaat het wel gewoon om jónge mensen, zo benadrukt Engberts. En dan zijn een paar uurtjes les op school niet voldoende. ‘Stagiairs en jonge starters zouden meer tijd moeten krijgen om zich binnen een bedrijf te kunnen ontwikkelen. Het zijn jongens en meisjes van zestien jaar uit het voorbereidend of middelbaar beroepsonderwijs. Ze vinden zichzelf heel wat, maar wat konden we nou zelf op die leeftijd? Laat je ze alleen hard werken of maak je een plan, zodat ze echt wat kunnen leren?’ Bedrijven moeten bovendien opletten dat ze niet te veel vragen van deze groep, vindt hij. ‘Eerst waarderen en begeleiden, dan pas beoordelen. Sinds ik les geef realiseer ik me ook dat je daarbij oog moet hebben voor de achtergrond en thuissituatie van een leerling. Er zijn verder ook genoeg leerlingen die in een tussenjaar ervaring willen opdoen maar geen veiligheidscertificaat hebben. Die moet je als bedrijf natuurlijk meteen in dienst nemen en helpen zich verder te ontwikkelen, misschien wel tot je toekomstige vaste medewerker.’ Engberts voegt zelf al jaren de daad bij het woord. Als erkend leerbedrijf biedt hij nieuwkomers in de branche de kans om praktijkervaring op te doen. Zo wordt de kostbare kennis binnen het bedrijf steeds beter en groter, bevestigt hij: ‘Nieuwkomers leren het vak van onze ervaren specialisten. En de ervaren rotten in het vak blijven zo gemakkelijk bij in alle nieuwe ontwikkelingen. Regelmatig horen we dat de techniek vergrijst, maar tegelijk is er best weinig plaats voor leerlingen. Ergens klopt dat niet, natuurlijk. Daarom helpen we jonge, enthousiaste jongens en meiden graag bij het maken van hun beroepskeuze en het behalen van hun vakdiploma. Als erkend leerbedrijf bieden we hen jaarlijks een plek aan als stagiair en monteur in opleiding, met als specialisatie bijvoorbeeld veiligheid of energiebesparing.’

Onmisbaar blijvertje

Het hybride docentschap is een blijvertje, verwacht Engberts: ‘Ik denk dat hybride docenten onmisbaar worden. Het vak verandert te snel om alleen vanuit schoolboeken les te geven. Door mensen uit het werkveld in de klas te zetten, verklein je het gat tussen school en praktijk. Bovendien inspireert het leerlingen om zelf ook voor het vak te kiezen. En voor bedrijven is het ook interessant: je bouwt mee aan je toekomstige medewerkers. Voor andere vakmensen uit de installatiebranche die overwegen om ook hybride docent te worden heeft Engberts een heldere boodschap: ‘Doen! Bel een technische school in de buurt en bied je aan. Het is echt verrijkend. En je krijgt er iets waardevols voor terug: jongeren die je ziet groeien door jouw kennis en begeleiding. Geloof me, als jij passie hebt voor je werk, dan wakker je die vanzelf ook bij de leerlingen aan.’

Tekst: Kerstin van Tiggelen
Fotografie: Niels van der Horst

Meer weten over de nieuwste installatietechnieken en de laatste richtlijnen?
Meld u dan nu aan voor onze gratis tweewekelijkse nieuwsbrief.