November/December 2020
Nieuwe ideeën voor oude zeesluis IJmuiden
Opvallend werk
Momenteel wordt hard gewerkt aan de grote Nieuwe Zeesluis bij IJmuiden. Als deze in 2022 wordt opgeleverd, is de huidige Noordersluis in zijn functie als sluis overbodig en nog slechts onderdeel van de zeekering en om het Noordzeekanaal over te steken. Maar voor de rest is het een grote bak water met een lengte van 400 meter. Kun je daar niet allerlei leuke dingen mee doen? Een living waterlab of een duurzame energiecentrale bijvoorbeeld.
Nadat de Noordersluis bijna honderd jaar zijn diensten heeft bewezen, is het over anderhalf jaar over en uit. De dichte sluis vormt dan een dijk en een oeververbinding tussen Velsen-Noord en IJmuiden. Maar blijven er met een dichte sluis geen interessante, maatschappelijke kansen liggen, vroeg Rijkswaterstaat (RWS) zich af. Samen met de Bouwcampus, een club van deskundigen die de transitie willen aanjagen, werd een zoektocht gestart naar mogelijke nieuwe functies. En dat leverde interessante voorstellen op, die RWS op dit moment onderzoekt op haalbaarheid.
Plasticvanger
Een van de ideeën is de ‘overbodige’ sluis te gebruiken om plastic afval uit het Noordzeekanaal af te vangen. De Noordersluis is immers een ideale flessenhals om te voorkomen dat plastic afval uit het kanaal in zee stroomt. En dat komt goed uit, want het sluizencomplex bij IJmuiden is een van de laatste punten waar plastic afkomstig uit Europa nog in een smalle watergang geconcentreerd is. Omdat het Noordzeekanaal afgesloten is van de Noordzee kan de in- en uitstroom van water keurig worden gereguleerd. Het afgevangen plastic kan direct naast de vernieuwde sluis worden gescheiden, geanalyseerd op herkomst en soort, om er vervolgens nieuwe hoogwaardige producten van te maken. Het Sluizencomplex IJmuiden zou hiermee al in 2025 Europees koploper zijn voor het ontwikkelen van technieken die plastic afval uit het water verwijderen, sorteren en recyclen.
Energiecentrale
Spectaculair is het idee van de ‘Spaarsluis’. Dit plan beoogt het gebruik van de sluis als energiecentrale. Er zou energie kunnen worden opgewekt in de waterkolk van de sluis, maar de sluis zou ook als zoet-/zoutwatercentrale kunnen werken. Die energie kan vervolgens worden opgeslagen in PCM- of TCM-warmteaccu’s die in of naast de kolk van de Noordersluis worden geplaatst. Het sluizencomplex zou daarmee dus tevens een functie kunnen krijgen als overslagpunt voor containers met warmte-energie. De containers worden dan per schip naar de gebruikers vervoerd en daar aangesloten. Daarnaast zou de huidige sluisfunctie als extra capaciteit behouden kunnen blijven. Door het aanbrengen van een derde sluisdeur kan op zo’n wijze worden geschut, dat er minder zout binnenstroomt.
Living waterlab
Een al even opzienbarend idee betreft het Waterlab. De gedachte is om van de Noordersluis hét Europese veldlaboratorium te maken om op ware grootte innovaties te testen in de scheepvaart, sluizenbouw en watermanagement. Door samenwerking van wetenschap, bedrijfsleven, onderwijs en overheid en het aanbieden van een testinfrastructuur, kunnen innovaties sneller ontwikkeld, gedemonstreerd en toegepast worden in de praktijk,’ vertelt Allert Schotman, onderzoeker bij het Loodswezen. Wat de Noordersluis Volgens hem bij uitstek geschikt maakt - naast de unieke grootte van het testbassin (400m x 50m x -15m NAP) – is de locatie in de scheepvaartroute naar de haven van Amsterdam. ‘Dit maakt het mogelijk om tijdens testperiodes de scheepvaart in plaats van door de Nieuwe Zeesluis door het Waterlab te sturen. Door de uitwisseling van het zoute en zoete water kunnen er door het openen van de sluisdeur enorme krachten opgewekt worden in de sluiskolk, waarmee bijvoorbeeld innovaties in afmeersystemen kunnen worden getest. Ook biedt deze uitwisseling de kans om innovaties in waterkeringen te testen. De nieuwe functie van de Noordersluis is bovendien erg geschikt voor het testen van materialen.’
Tekst: Mari van Lieshout
Fotografie: Rijkswaterstaat