April 2023

Prefab steeds sneller en hoogstaander

Prefab is de grote tijd- en geldverdiener in vooral gestandaardiseerde serie-matige bouw. En wie dat zegt, komt al snel uit op appartementencomplexen. Op dit moment maken die zo’n zestig procent uit van de nieuwbouw in Nederland. Alerte installateurs hebben twee opties: zelf prefabben of kant-en-klaar inkopen.

De essentie van de efficiëntie achter prefab is simpel: zo min mogelijk op locatie zijn en zo min mogelijk op locatie doen. Dat het financieel loont, staat buiten kijf. Diverse grote toeleveranciers leveren nu al interessante pakketten. Denk naast riolerings-, ventilatie-, water- en verwarmingssystemen ook aan warmtepompskids, elektraleidingsystemen, prefabmeterkasten, leidingschachten voor hoogbouw en indakmodules. Maar ook de installateur kan in zijn werkplaats al flink wat voorbereiden en tientallen procenten besparen op de uitvoeringskosten.

Bouwpakketjes

Voor Heikant Installaties is prefab al heel normaal. ‘We werken zo al een jaar of zeven’, zegt Nicky Martens, directeur van het installatiebedrijf uit Rosmalen. De zestig medewerkers van zijn bedrijf zijn in bijna alle hoogbouwprojecten in het zuiden van het land te vinden, en leggen jaarlijks zo’n negenhonderd stadsverwarmingen aan. ‘Bij nieuwbouw leggen wij de verdeel- en stijgleidingen aan voor energiemaatschappijen en warmtenetbedrijven. We meten dan de verdiepingsvloer in en leveren vervolgens een stuk pijp met T-stuk, beugelmateriaal, kranen en ander gerei dat zich op de bouw als een soort bouwpakketje in elkaar laat zetten.’ Een prestigieus voorbeeld is de zeer luxueuze Trudo Toren in Eindhoven. Martens: ‘De stadsverwarming is volledig prefab gemaakt, waarbij alle woningen zijn voorzien van een eigen warmte-unit. De voeding voor de units bestaat uit leidingsystemen van verschillende lengten en diameters (630 m 54’’, 320 m 42’’, 130 m 35’’, en 130 m 28”). Alles volledig Mapress afgewerkt, op de begane grond na. Deze ruimtes zijn voorzien van stalen vlambuis tot 200m/ DN 50/65. Verder maken we in opdracht van woningstichtingen appartementencomplexen gasloos of hybride, en nemen dan meteen de binnenrenovatie van onder meer de badkamers mee.’ Heikant levert daarbij alle aansluitmaterialen ‘op de voeten van de monteur’, zoals Martens het uitdrukt. ‘Onze monteurs hoeven daardoor zo min mogelijk te lopen en na te denken.’
Om dat voor elkaar te krijgen zorgt Heikant dat op de zaak bijvoorbeeld een afsluiter voor de overgang naar kunststof of naar dunwandig al helemaal aansluit. Op locatie hoeven de monteurs alleen nog te persen. Overigens koopt Heikant een deel van de prefab elementen gewoon in, zoals kant-en-klare beugelconstructies. Technische Unie levert daarnaast technische boxen met radiatoren en sanitair in de woning, die dan alleen nog hoeven te worden gemonteerd.

Extra arbeidspotentieel

Het woord ‘standaardisatie’ wordt altijd heel hard geroepen in het begin, al valt dat in de praktijk vaak nog wel tegen. Martens: ‘Je denkt dat er drie typen woningen zijn, maar dat blijken er na uitwerking zomaar een veelvoud te zijn. Alleen gespiegeld bijvoorbeeld maakt voor de bouw niet zoveel uit, maar voor het leidingwerk wel.’ Toch somt Martens moeiteloos een rijtje met voordelen van prefab op. ‘Een droge en geconditioneerde temperatuur zijn prettig voor zowel de materialen als de mensen die in de hal werken. Tegelijk kunnen vanwege de repeterende handelingen lager opgeleide en minder ervaren mensen worden ingezet. Daardoor hebben andere medewerkers de handen vrij voor gecompliceerdere taken met hogere declareerbare uurtarieven. En met prefab reduceren we ook de faalkosten. Zowel in de hal als op locatie. Want als je één persoon verantwoordelijk maakt voor het inmeten, bouwt diegene veel ervaring op en herkent veel sneller aanlopers.’ Nog een winstpunt is de tijdwinst in de planning. Martens: ‘Het is wel lekker dat je niet van de negentiende naar beneden moet voor een knelkoppeling of om spullen van allerlei leveranciers in ontvangst te nemen.’

‘Het voordeel van prefab daalt naarmate de variaties toenemen’

Flexibiliteit als onderdeel van de standaard

Niclas Pengel, business manager Prefab Europa bij Dyka, heeft veel ervaring met prefab. De producent van kunststof leidingsystemen is bij veel hoogbouwprojecten betrokken. Zoals bij 936 studentenwoningen op campus Diemen Zuid met installateur Breman Harderwijk. ‘De onderdelen voor de standleidingen voor het geluidsarme pvc-binnenrioleringssysteem werden door ons op maat gezaagd en deels geassembleerd aangeleverd op de bouwplaats. Het PE-binnenrioleringssysteem werd als prefab set afgeleverd bij Breman in Harderwijk. Daar bevestigden de medewerkers van Breman de onderdelen van de prefab drinkwaterleiding en namen het geheel mee naar de bouwplaats in Diemen.’
Prefab riolering was ook de keuze van Linthorst Techniek bij de bouw van het nieuwe studentencomplex Op Dreef met 639 woningen in Utrecht. En aan de kust van Breskens in Zeeuws-Vlaanderen wordt het project Pharos Residence ontwikkeld met 159 appartementen. Dyka levert daar de prefab luchtkanalen voor de Zeeuwse Verwarmings Unie en een prefab rioleringssysteem voor installatiebedrijf Groosman. Pengel maakt een kanttekening bij de efficiëntiewinst van prefab. ‘Het voordeel van prefab daalt naarmate de variaties toenemen. Als wij al in de beginfase mogen aanschuiven, kunnen we samen met de klant kijken hoe flexibiliteit in het woningaanbod kan worden gerealiseerd binnen een beperkt aantal subtypes. Koperswensen zijn dan nog steeds mogelijk, bijvoorbeeld door een aansluiting extra mee te verwerken, zodat je kunt vertakken om op twee plekken een rioleringsset aan te sluiten. Flexibiliteit wordt dan onderdeel van de standaard.’

Lagere totale installatiekosten

Elk prefab proces start bij Dyka met het ontvangen van Revit- of Autocad-tekeningen, waarna de afdeling Engineering en Consultancy bekijkt hoe zij deze kunnen optimaliseren. Bijvoorbeeld door het toepassen van standaardsets per woningtype. In samenspraak met de klant worden vervolgens de productietekeningen gemaakt. Na productie van de leidingen monteert de prefab afdeling in de fabriek de verbindingen in verschillende prefab sets tot een betrouwbaar en lekvrij systeem.
Pengel: ‘Prefab zorgt voor minder werk en dus minder fouten op de bouwplaats, aangezien er geen meet-, zaag- en aanschuinwerk meer is. Maar ook voor minder afval én minder vervoersbewegingen – en dus een rustiger en schonere bouwplaats.’
Natuurlijk hangt er ook een prijskaartje aan elke zaagsnede, verbinding en alles wat er daarvoor en daarna gebeurt. Maar in de ISO-gecertificeerde fabriek met doorlopende processen kan Dyka met fabrieksarbeiders hoogwaardige prefab genereren. Dankzij de automatisering en het schaalvoordeel zijn de totale installatiekosten voor de installateur volgens Pengel lager dan wanneer hij zijn eigen monteurs inzet. ‘Tegenover iets meer kosten aan de materialen staat dus een interessante besparing op arbeid. Prettig, want monteurs zijn schaars en dus duur.’

‘Onze monteurs hoeven zo min mogelijk te lopen en na te denken.’

Werken op dezelfde manier

Pengel denkt overigens dat wanneer installateurs allemaal op eenzelfde manier gaan werken er nog meer voordeel te halen is uit prefab. ‘De ene installateur wil eerst alle riolering hebben, en de dag daarna de ventilatie. Anderen willen alles bij elkaar per woning verpakt, of juist per verdieping. Die verschillende uitvragen hebben een negatieve invloed op de efficiëntie in onze fabriek.’ Als voorbeeld noemt hij de werkwijze van de zogeheten huizenfabrieken. ‘Omdat zij aan de verbindingskant bij uitstek standaardiseren, kunnen wij standaardsetjes efficiënter laten maken. Door te automatiseren en in de toekomst zelfs te robotiseren. Als installateurs onderling afspreken hun werkwijzen ook te standaardiseren, dan kunnen wij ook installateurs veel meer van dit soort standaardsetjes bieden.

80 procent tijdwinst

Niclas Pengel van Dyka durft concreet de tijdbesparing van prefab te benoemen. ‘Voor een complete woning leveren we de schacht, ventilatie- en rioleringsdelen, en tapwater- en elektriciteitsleidingen, voorzien van stickers en herkenningspunten zodat duidelijk is hoe de puzzel gelegd moet worden. Eigenlijk leveren we een Ikea-kast die we al half in elkaar hebben gezet, zodat de installateur op de bouw nog maar twee of drie verbindingen hoeft te maken. Daarmee boekt hij tussen de vijftig en tachtig procent tijdwinst.’

Een warmtepomp installeren in een dag

Nicky Martens van Heikant Installaties denkt dat het optimum in standaardisatie nog lang niet is bereikt. Hij ziet zowel kansen in de eigen bedrijfsvoering als die bij fabrikanten. ‘Wij zijn bezig met de ontwikkeling van een bepaalde standaard waarbij een warmtepompinstallatie bij ons helemaal wordt voorbereid op een bord met alle aansluitingen, zodat we bij de klant misschien nog maar een dag nodig hebben om de installatie om te bouwen. Een monteur schroeft die in de woning tegen de muur, sluit de juiste leidingen daarop aan en is weer weg. We veranderen dan van installatiebedrijf wat meer richting een techcentrum.’ Zover is het nu nog niet en daarom ligt de bal volgens hem op dit moment nadrukkelijk bij fabrikanten die in plaats van onderdelen meer hoogfabrikaten zouden moeten leveren. ‘Samen met een aantal andere installateurs overleggen we twee keer per jaar met Technische Unie over nieuwe innovaties die ons werk efficiënter maken. Zo heeft Geberit met FlowFit een nieuw kunststof perssysteem gelanceerd dat het mogelijk maakt om het hele project met slechts één persbek te verpersen. Wanneer je als installatiebedrijf je ogen en oren goed openhoudt op het gebied van standaardisatie en daarop actief inspeelt, dan kun je echt in allerlei opzichten voordeel behalen.’

Tekst: Kerstin van Tiggelen
Fotografie: Heikant en Dyka