De uitknop op de afstandsbediening zet de tv in de standby-modus.

Voordelen

Natuurlijk kostte de standby-modus van een apparaat ook in het verleden al energie, maar dat was toen nog niet echt van belang. Naast het voordeel van de langere levensduur, zagen gebruikers met de komst van de standby-modus daarnaast ook functionele voordelen ontstaan. Voordelen die nu ook nog vaak gelden. Bij vragen van een klant over het energiegebruik van de standby-modus is het dus belangrijk ook de voordelen van de standby-voeding aan te geven:
• De standby-modus houdt een apparaat in een energiezuinige toestand zonder een eventuele batterij (bijvoorbeeld voor programmeerbaar geheugen) leeg loopt. Vooral van belang bij apparaten die tijdens gebruik veel energie gebruiken.
• Standby-voeding helpt ook het energiegebruik te verminderen wanneer het apparaat niet in gebruik is, omdat de gebruiker het apparaat niet elke keer hoeft uit te schakelen en op te starten.
• Een voordeel van standby-vermogen is verder dat het kan helpen de levensduur van elektronische apparaten te verlengen doordat het apparaat niet dezelfde hoeveelheid slijtage ondergaat als wanneer het constant aan en uit wordt gezet.
• Ook kan standby-voeding helpen om een apparaat te beschermen tegen stroompieken en andere spanningsschommelingen, waardoor het risico op schade wordt verkleind.
• Standby-voeding helpt het verlies van gegevens op elektronische apparaten voorkomen, omdat het ervoor zorgt dat het apparaat ingeschakeld en aangesloten blijft op een stroombron.
• Standby-voeding biedt gebruikers in sommige gevallen toegang tot functies zonder dat het apparaat hiervoor eerst volledig ingeschakeld moet worden.
• Verder helpt standby-vermogen het energiegebruik verminderen, aangezien het slechts een kleine hoeveelheid elektriciteit gebruikt om het apparaat in een energiezuinige toestand te houden, wat uiteindelijk leidt tot besparingen op de energierekening als we dit vergelijken met een situatie waarin het apparaat permanent aan staat.

1. Het elektriciteitsverbruik van verschillende generaties tv’s.

Nadelen

Voor een goed advies is het belangrijk ook de redenen te kennen waarom er toch weerstand is tegen het gebruik van de standby-modus. Dat is kort samengevat: het is onnodig gebruik van elektriciteit. HIER Klimaatbureau heeft Shift Innovatie daar onderzoek naar laten uitvoeren. In het rapport ‘Een vernieuwde analyse over huishoudelijke apparaten’ is onder meer het sluipverbruik van een aantal apparaten weergegeven, afgezet tegen hun leeftijd (figuur 1).
Wat in deze cijfers direct opvalt, is dat de leeftijd van het apparaat stevige invloed op het elektriciteitsverbruik heeft. Een klant die advies vraagt over het gebruik van de standby-modus uit oogpunt van energiegebruik, zal in eerste instantie dus vooral moeten kijken naar de leeftijd van de apparaten. Het oude apparaat vervangen levert vrijwel altijd een aanzienlijke energiebesparing op.

Leeftijd apparaat heeft stevige invloed op elektriciteits­verbruik

Tegenstanders van de standby-voeding gaan echter verder. Zij geven bijvoorbeeld als adviezen:
• Heeft het apparaat een uitknop? Laat de gebruiker die dan gebruiken in plaats van de standby-knop.
• Laat de klant de stekker uit het stopcontact halen als de tv, pc of audioset langere tijd niet wordt gebruikt.
• Heeft een klant meerdere apparaten bij elkaar staan (bijvoorbeeld pc met randapparatuur of tv met dvd-speler), adviseer dan een contactdoos te gebruiken met een aan/uit-schakelaar. Schakel de stekkerdoos na gebruik uit.
• Adviseer klanten om bij gebruik van halogeenlampen een schakelaar tussen transformator en stopcontact te plaatsen. Zo trekt de transformator na uitschakelen geen stroom meer. Nog beter: vervang de halogeenlampen door ledlampen.

Dit lijken stuk voor stuk nuttige adviezen die kunnen helpen om het energiegebruik verder terug te dringen. Maar hoe nuttig ook, de functie van het apparaat moet niet uit het oog worden verloren. Immers, er zijn ook voordelen aan de standby-modus.
Sommige apparaten volledig uitzetten levert inderdaad een energiebesparing op. Tegelijkertijd zorgt het uitzetten soms ook voor nadelen. Wegen de voordelen van de energiebesparing op tegen de nadelen, bijvoorbeeld de kans op verlies van data bij een harde schijf? Dat is uiteraard een persoonlijke afweging die iedere gebruiker zelf moet maken.

Voor een desktop-pc is de stekker uit het stopcontact meestal alleen aan te raden wanneer hij langere tijd niet wordt gebruikt.

Lastige afweging

Wat qua energiegebruik nu het beste is – standby of aan/uit – , is lastig te zeggen. Immers, elke apparaat is weer anders. Voor een exact antwoord zou je het elektriciteitsverbruik moeten meten over een langere periode van beide scenario’s in combinatie met het gebruikspatroon. Bij veelvuldig gebruik van het apparaat kan de standby-modus dan ook vanuit het oogpunt van energiegebruik wel degelijk de betere optie zijn.
Het meten van het sluipverbruik van een individueel apparaat is op zich natuurlijk niet zo ingewikkeld. Zet een energiemeter tussen het apparaat en het stopcontact en we zien meteen hoeveel stroom een apparaat verbruikt, ook in standby-modus. Het meten van het totale energiegebruik van een apparaat dat keer op keer wordt aan en uit gezet is veel lastiger. Dat kan eigenlijk alleen in een lab-omgeving en over langere tijd worden gemeten.
Kortom, er is geen goed algemeen antwoord te geven over of wat qua energiegebruik nu het beste is. Het ontbreekt in de meeste gevallen simpelweg aan cijfers om een keuze te onderbouwen. Ook diensten als Energy⁺ die tal van gegevens over elektriciteitsverbruik verzamelen, richten zich vooral op het in kaart brengen van het sluipverbruik, maar kunnen geen uitspraken doen over de mogelijke (energie)voordelen die tegenover dit sluipverbruik staan. Als we daar dan ook de functionele voor- en nadelen van een standby-modus bij betrekken, wordt het er niet eenvoudiger op.

Standby of uit

Duidelijk is wel dat elektronica in de standby-modus aanzienlijk minder energie verbruikt dan wanneer het apparaat aan staat. Ook wordt de levensduur van het apparaat verlengd als de standby-modus wordt gebruikt en kan het helpen om het apparaat te beschermen tegen stroompieken en andere spanningsschommelingen, waardoor het risico op schade wordt verkleind. Veel elektrische en elektronische apparaten hebben daarnaast een energiebesparende functie. Na een periode van inactiviteit schakelen ze automatisch over naar een energiebesparende stand, waardoor het energiegebruik verder wordt verminderd.
Dit lijken allemaal punten te zijn die pleiten voor een continuering van het gebruik van de standby-modus. Zeker als een gebruiker veel waarde hecht aan functionele voordelen als het snel starten van een apparaat of geen risico op verlies van data. Voor degene die dit soort zaken minder relevant vindt, zal het advies duidelijk zijn: altijd de stekker uit het stopcontact bij het uitschakelen van een apparaat. Maar of daarmee op de langere termijn ook daadwerkelijk energie bespaard wordt, is lang niet altijd hard te maken.

Tekst: Robbert Hoeffnagel
Fotografie: iStock