EW04 Omslag 600
Juni 2021

Weet deze schakelkast zijn volgende bestemming al?

Het nut van een materialenpaspoort

18 01

Voor een werkelijk circulaire economie moet je weten welke materialen, waarin zijn verwerkt. Een gebouw bestaat bijvoorbeeld grotendeels uit beton, staal, hout, glas en baksteen. Maar in de gebouwen zitten installaties, die uit een veelheid van materialen bestaan. Is dat allemaal in een materialenpaspoort te vangen?

Bij Ingenieursbureau Deerns is Casper de Schrevel adviseur circulaire economie en gezonde gebouwen. Zijn bedrijf sloot zich aan bij het online platform Madaster, om een bijdrage te leveren aan het inzichtelijk maken van data over materialen. ‘Een installatie in een gebouw vervang je na zo’n 25 jaar. Sommige componenten ervan eerder, mede vanwege wet- en regelgeving, andere onderdelen blijven de gehele gebruiksduur aanwezig in die installatie.’
‘Neem bijvoorbeeld een luchtbehandelingskast, dat geven we als een component aan in Bim-modules. De kast zelf bestaat voornamelijk uit plaatstaal met een rvs-bodemplaat en wat afdichtingsrubber. Verder dan dat gaat de informatie eigenlijk nu niet. Een installateur of aannemer die aan de slag gaat, mag er vervolgens op basis van die gegevens wat mee gaan doen. Hoeveel kilo staal de kast bevat is niet bekend en voor hen ook niet belangrijk op dat moment. De hoeveelheid materiaal zou je echter willen weten voor een materialenpaspoort dat hergebruik mogelijk maakt. Dat was voor ons bij Deerns de reden om de verbinding te maken met Madaster, een kadaster voor materialen. Er is bijvoorbeeld een koppeling mogelijk met data die de potentie voor circulariteit op materiaalniveau weergeven.’

Juiste informatie

De Schrevel deed samen met Madaster ook onderzoek om inzichtelijk te krijgen welke (materiaal-, product-) informatie kan worden toegekend aan generieke componenten. Dit kan Bim-modelleurs in de ontwerpfases helpen technische installaties op de juiste manier in het proces vast te leggen. ‘Voor de technische installaties ontbreekt helaas vaak de juiste informatie. Dat komt omdat de markt deze informatie niet altijd heeft gevraagd. Ook sluit de keten waarin het technische model wordt doorgegeven, nog niet goed op elkaar aan. Daarbij wordt er in het proces vaak nog geen standaardtaal gesproken,’ legt de Grevel uit. ‘Installaties als geheel bestaan veelal uit statische materialen en mechanische – en meestal hybride – installatieonderdelen. Denk simpelweg aan kanaalwerk en luchtbehandelingskasten of leidingwerk en pompen. Statische materialen zijn relatief makkelijk en fabricaatonafhankelijk te integreren, terwijl dit bij installatieonderdelen niet het geval is. Dit zorgt er mede voor dat niet duidelijk is op welke manier de technische installaties moeten worden gecodeerd.’ Deelnemers aan het onderzoek gaven aan dat ontbrekende informatie voor veel onduidelijkheid zorgt en onnodige administratie. Het gevolg is dat het gebruik van een materialenpaspoort hapert en dat geeft weer vertraging bij het inrichten van een circulaire economie.

18 02Madaster geeft actuele informatie over de circulaire waarde, toxiciteit, demonteerbaarheid en hergebruikpotentieel van toegepaste materialen, producten en elementen in gebouwen.

Gestandaardiseerde data

Bij EPEA Benelux is managing director Hein van Tuijl al jaren betrokken bij initiatieven die de circulaire economie moeten aanjagen. Het materialenpaspoort is daarvan een goed voorbeeld. Informatie over de circulaire aspecten van materialen en producten is veelal niet, of niet uniform, beschikbaar. Daar lijdt de bouw- en installatiesector onder, omdat zij voor de kwaliteit van hun paspoorten op systeem- of gebouwniveau afhankelijk zijn van deze informatie.
‘EPEA is mede-initiatiefnemer van het PCDS, ofwel het Product Circularity Data Sheet. Dit wordt door de overheid in Luxemburg ondersteund als internationaal initiatief om tot waardevrije en volledig gelijkwaardige weergave van data over producten te komen. Een PCDS bevat informatie over de samenstelling en over het recyclingpotentieel en kan door bedrijven uit de industrie kosteloos worden aangemaakt via de website www.pcds.lu. Grote industriële bedrijven als Hunter Douglas, AcelorMittal, Saint Gobain en Astron zijn betrokken bij dit initiatief. Ook Madaster en het Cradle to Cradle Products Innovation Institute hebben zich aangesloten.’
Van Tuijl benadrukt de waarde van data die niet direct zijn gekoppeld aan een belang. Wil een architect of ontwikkelaar echter scoren op het gebied van Breeam, Leed, of Well, dan bieden commerciële materiaalpaspoorten als bijvoorbeeld Madaster en Building Material Scout dit type koppelingen.

‘Voor de technische installaties ontbreekt helaas vaak de juiste informatie’

Downcycling voorkomen

De Schrevel ziet problemen bij vergaande vastlegging. ‘Wil je bijvoorbeeld van alle wandcontactdozen in Bim vastleggen dat er een bepaalde hoeveelheid kunststof in zit, naast wat metaal en legeringen, dan vraagt dat wel veel reken- en modelleerkracht. De hoeveelheid data kan de computer traag maken.’
Hoe ziet De Schrevel het terugwinnen van materialen in de praktijk? ‘Downcycling gebeurt helaas nog vaak bij installaties. Dat komt vaak neer op omsmelten en het kost ontzettend veel energie – vaak ook weer fossiel gedreven – om er weer een halffabricaat van te maken. Dat roept de vraag op hoe ver en hoe diep we eigenlijk met componenten uit installaties moeten gaan met circulariteit als doel. Weten wat erin zit is één ding, het proces van verwijderen, verzamelen en sorteren en vervolgens geschikt maken voor hergebruik, is een heel ander verhaal. Dat roept veel vragen op over wat nu al echt helder moet zijn om problemen straks te voorkomen. We moeten daar nu transparant en open over zijn en elkaar helpen om de beste keuzes te maken.’

Materiaalgegevens

Enkele initiatieven rondom materiaaldata zijn:

  • UOB: de open Uniforme Objecten Bibliotheek maakt uitwisseling in de keten mogelijk van technische productdata conform Etim-standaarden. Informatie: www.openuob.nl.
  • Madaster: dit platform geeft actuele informatie over de financiële en circulaire waarde, toxiciteit, demonteerbaarheid en hergebruikpotentieel van toegepaste materialen, producten en elementen in gebouwen. Het platform genereert een materialenpaspoort voor een gebouw, constructieobject of portfolio. Informatie: www.madaster.nl.
  • Building Material Scout (BMS): bouwers, ontwikkelaars, architecten, planners, aannemers en vastgoed beheerders hebben met BMS toegang tot gezonde, duurzame materialen en bouwproducten. Informatie: www.building-material-scout.com/en.
  • PCDS: Dit initiatief biedt een officiële Europese standaard voor de uitwisseling van productgegevens voor een circulaire economie. Informatie: www.pcds.lu.

Tekst: Tom de Hoog
Fotografie: iStock, Madaster