April 2025
Duurzaam installeren - hoe doe je dat?
3 installateurs over de stappen die zij zetten
Duurzaam installeren richt zich op het ontwerpen, uitvoeren en onderhouden van installaties met minimale milieu-impact. E&W ging over dit onderwerp in gesprek met drie installateurs. Het doel van duurzaam installeren is voor hen niet alleen om energiezuinige en milieuvriendelijke oplossingen te realiseren, maar ook om materialen te hergebruiken, afval te verminderen en levensduur te optimaliseren. Ook kijken de drie installateurs naar het verduurzamen van de eigen bedrijfsvoering.
Voor Wouter Hendrickx, programmamanager Duurzaam Ondernemen bij Hoppenbrouwers, draait duurzaam installeren om te streven naar installaties met een zo laag mogelijke milieu-impact. ‘Ideaal gezien zouden we installaties met nul milieu-impact opleveren – en dat is ook de ambitie. Maar we realiseren ons dat dit nog een uitdaging is. Toch kunnen we al stappen zetten, zoals het reduceren van CO2-uitstoot en het vergroten van de circulariteit van materialen.’
Anthony van Bakel, directeur van Van Bakel Elektro, voegt hieraan toe dat duurzaam installeren ook betrekking heeft op het eigen bedrijfsproces. ‘Denk bijvoorbeeld aan het vervangen van voertuigen door elektrische auto’s. Daarnaast ligt bij ons de nadruk sterk op het hergebruiken van materialen, zoals kabelgoten en groepenkasten, zolang dit uiteraard op een veilige manier kan en functioneel is.’ Ook voor Jeroen van der Geest, directeur van P. de Vries Installatietechniek, gaat duurzaamheid verder dan techniek: ‘Het is een manier om verantwoord te ondernemen met het oog op de nieuwe generatie. Hergebruik en afvalvermindering staan bij ons centraal.’
Wouter Hendrickx:
‘Praten met klanten over wat zij bedoelen met verduurzamen, helpt enorm om concrete stappen te zetten.’
Waar let je op bij duurzaam installeren?
Bij duurzaam installeren moet je rekening houden met meerdere aspecten, blijkt uit de gesprekken met deze drie installateurs. Samengevat gaat het om vijf onderwerpen:
1. Materialen en componenten.
De duurzaamheid van een installatie wordt bepaald door de levensduur, herbruikbaarheid en de milieubelasting van de gebruikte materialen. Installateurs kunnen hierbij onder andere gebruikmaken van productpaspoorten en circulaire indicatoren zoals de MCI (material circularity indicator). Hendrickx legt uit dat de MCI bij Hoppenbrouwers wordt gebruikt om te bepalen hoe circulair een product is. ‘Het geeft een score tussen 0 en 1. Hoe dichter bij 1, hoe beter het product scoort op circulariteit. Dit helpt ons om projecten duurzamer te maken en concrete doelen te stellen.’ Productpaspoorten zijn zeker nog niet algemeen en voor elk product of component beschikbaar. Ook is het niet altijd eenvoudig om de gegevens in zo’n paspoort snel en eenvoudig in een eigen ERP-systeem of database vast te leggen. Hier is nog het nodige werk te doen.
2. Mogelijkheden voor demontage en recycling.
Producten moeten eenvoudig demonteerbaar zijn voor hergebruik of recycling. ‘Via Circolektra laten wij materialen op specificaties beoordelen’, zegt Van Bakel. ‘Wat niet bruikbaar is, wordt gerecycled.’ Daarnaast zorgt de demonteerbaarheid ervoor dat onderdelen gemakkelijker vervangen of geüpgraded kunnen worden, wat de levensduur van installaties verlengt. Wel constateert Van Bakel dat demonteren voor (eventueel) hergebruik van een monteur meer tijd vergt dan wanneer componenten na demontage simpelweg als afval worden afgevoerd.
3. Verminderen van afval.
Hendrickx benadrukt het belang van afval als een belangrijke duurzaamheidsindicator: ‘Maak afvalreductie meetbaar, bijvoorbeeld door bij renovaties het aantal kilo’s restafval per omzet vast te leggen. Door deze cijfers te verzamelen, kunnen we beter inzicht krijgen in onze impact en verbeteringen doorvoeren.’ Zowel Hoppenbrouwers als P. de Vries Installatietechniek kent een eigen afvalstraat voor ingenomen sanitair en andere producten. Deze zijn opgezet om afvalstromen gescheiden te houden en beter te verwerken, wat zorgt voor efficiëntere recycling en afvalvermindering.
4. Energiebesparing
Energiebesparing is een cruciale factor in duurzaam installeren, zeker in het licht van stijgende energieprijzen en netcongestie. ‘We ontwerpen installaties die energiebesparing en economische voordelen combineren’, aldus Van Bakel. Als voorbeelden noemt hij de toepassing van zonnepanelen, batterijsystemen en laadpalen. Deze systemen verminderen niet alleen de energiekosten, maar dragen ook bij aan een lagere CO2-uitstoot.
5. Voldoen aan wet- en regelgeving.
Hendrickx benadrukt dat wetgeving zowel een stimulans als een belemmering kan zijn. ‘Soms is er een gebrek aan duidelijkheid in regelgeving, bijvoorbeeld over brandklassen en het hergebruik van kabels. Toch zien we steeds meer beweging richting regelgeving die circulariteit stimuleert. Denk aan de Europese richtlijnen van de CSRD, ofwel corporate sustainability reporting directive, die bedrijven verplichten om transparanter te zijn over hun milieu-impact en duurzaamheidsbeleid.’
Hoe duurzaam is een duurzame oplossing?
De duurzaamheid van een oplossing hangt af van factoren zoals gebruikte materialen, ‘losmaakbaarheid’ en recycling. Hendrickx noemt als voorbeeld het gebruik van CO2-data van leveranciers om de impact van materialen te berekenen. ‘We verrijken onze productdata met emissiefactoren, zodat we producten kunnen vergelijken op duurzaamheid. Hierdoor hebben we nu al een set van voorkeursmaterialen binnen onze projectrecepten, die op basis van data als duurzamer worden beoordeeld.’
Van der Geest voegt toe dat hergebruik in sanitair – denk aan wc-potten en fonteintjes – soms tot wel 50 procent kostenbesparing kan leiden, terwijl afval en uitstoot worden verminderd. ‘Het is natuurlijk wel belangrijk om te kijken naar de staat van de materialen en deze goed te demonteren en te reinigen. Het hergebruik voorkomt dat materialen onnodig worden weggegooid en draagt bij aan een circulaire economie.’
Daarnaast speelt het ontwerp van installaties een belangrijke rol. Een installatie die eenvoudig kan worden aangepast of uitgebreid, heeft in de regel een langere levensduur en daarmee een geringere ecologische voetafdruk. Het gebruik van modulair opgebouwde systemen kan hierbij zeker helpen.
Anthony van Bakel:
‘Betrek leveranciers en fabrikanten bij het verduurzamen van producten en installaties. Alleen door samenwerking hebben we echt impact.’
Hoe weet je welke producten duurzaam zijn?
Het bepalen van de duurzaamheid van producten kan een uitdaging zijn. Er zijn verschillende manieren om informatie te verkrijgen:
• Productpaspoorten
Van der Geest noemt productpaspoorten als een manier om inzicht te krijgen in de samenstelling en herbruikbaarheid van materialen. Hij merkt echter op dat buitenlandse fabrikanten vaak verder zijn dan Nederlandse. ‘Zeker fabrikanten van cv’s en warmtepompen. We gebruiken ze nog niet echt actief. We kijken vooral naar fabrikaat en type. Daarbij letten we onder andere op de CO2-berekeningen van de fabrikant.’
• Certificeringen en keurmerken.
Hoewel Hendrickx nog wat sceptisch is over hun praktische waarde, bieden certificeringen zoals cradle-to-cradle, FSC-hout en het EU Ecolabel een goede basis. Deze keurmerken geven aan dat een product voldoet aan specifieke milieustandaarden.
• Externe databases.
Voor emissiefactoren kunnen installateurs gebruikmaken van extern beschikbare databases. Hier worden gebruikte producten getest en beoordeeld op geschiktheid voor hergebruik.
Certificaten en keurmerken kunnen dus een goede eerste stap vormen, maar samenwerking binnen netwerken speelt zeker ook een rol. Zo richt Circolektra zich specifiek op het verzamelen, testen en hergebruiken van gebruikte producten. Van Bakel: ‘Wat niet bruikbaar is, wordt gerecycled. Wat wel bruikbaar is, gaat terug naar de fabrikant voor hergebruik. Dit systeem zorgt voor een duidelijke scheiding van bruikbare en onbruikbare materialen.’
Daarnaast is informele kennisdeling binnen netwerken en gesprekken met klanten essentieel. Hendrickx: ‘Praten met klanten over wat zij bedoelen met verduurzamen, helpt enorm om concrete stappen te zetten. Het draait om logisch nadenken en samenwerken om duurzamere keuzes te maken.’
Jeroen van der Geest:
‘Duurzaamheid gaat verder dan techniek: het is een manier om verantwoord te ondernemen met het oog op de nieuwe generatie.’
Duurzaamheid in de praktijk
Bij Hoppenbrouwers heeft duurzaamheid een prominente plek gekregen in de organisatie. Hendrickx benadrukt dat het pionieren is: ‘Het definiëren van circulariteit is niet eenvoudig. Maar hiermee kunnen we nu wel een milieu-impactrapport per project opleveren. Deze rapporten geven onze klanten inzicht in de duurzaamheid van hun projecten en helpen ons om verbeteringen door te voeren.’ Hoppenbrouwers breidt bovendien datastructuren uit om duurzaamheid meetbaar te maken en gebruikt CO2-data om producten en projecten te vergelijken.
Van Bakel ziet duurzame installaties als een combinatie van economische en ecologische voordelen. Binnen ElektroNed werkt hij aan het hergebruik van componenten zoals kabelgoten en groepenkasten. Hoewel garanties een uitdaging blijven, ziet hij kansen in samenwerking met fabrikanten en gezamenlijke initiatieven rond hergebruik. ‘Het is belangrijk om leveranciers en fabrikanten te betrekken bij het verduurzamen van producten en installaties. Alleen door samenwerking hebben we echt impact.’
Bij P. de Vries ligt de focus op afvalvermindering en hergebruik. ‘We maken pakketten van gereinigde sanitaire producten, zoals fonteintjes, die opnieuw worden gebruikt’, zegt Van der Geest. Voor hem is circulariteit ook een manier om klanten bewust te maken van duurzaamheid en kostenbesparingen. ‘Het hergebruiken van sanitair levert niet alleen milieuvoordelen op, maar kan ook aantrekkelijk zijn voor klanten die kosten willen besparen’, meent hij.
Duurzaam installeren vraagt dus om een brede aanpak: van materiaalkeuze en ontwerp tot afvalbeheer en hergebruik. Certificeringen, productpaspoorten en (informele) samenwerking binnen netwerken bieden handvatten om duurzaamheid te meten en te verbeteren. De praktijkervaringen van Hendrickx, Van Bakel en Van der Geest tonen dat duurzaam installeren een haalbaar en waardevol doel is, zolang er aandacht is voor concrete maatregelen, innovatie en samenwerking.