Sommige producten voldoen niet meer aan de huidige eisen en worden gedemonteerd voor onderdelen of grondstoffen.

Elektrotechnisch materiaal

Het begon bij pompen, maar inmiddels faciliteert de organisatie de inzameling van veel meer materialen. Zo richt het initiatief Circolektra zich specifiek op groepenkasten, noodverlichting, schakelmateriaal en andere elektrotechnische producten. Deze producten kan iedere installateur inleveren bij de aangesloten groothandels, een inzamelpallet in het eigen magazijn of direct op projectlocaties. Circolektra verzamelt de ingeleverde producten en brengt ze naar een centrale sociale werkplaats. Daar worden ze gesorteerd en geregistreerd, zodat alle deelnemers precies kunnen zien wat er is ingeleverd en welke CO₂- en virgin materiaalreductie daarmee is bereikt.
‘Wat er vervolgens met zo’n product gebeurt, is aan de fabrikant’, legt Pastoor uit. ‘Sommige producten kunnen ze gemakkelijk refurbishen en opnieuw verkopen – met originele kwaliteit en fabrieksgarantie. Neem bijvoorbeeld stekkerbare verbindingen. Soms is het, nadat de kabels volgens fabrieksinstructies zijn getest, al voldoende om er een nieuwe stekker op te zetten. Andere keren werkt het product nog prima, maar voldoet het niet meer aan de huidige eisen en mag het daarom niet opnieuw worden aangeboden. Dan demonteren wij of de fabrikant het product om de onderdelen of grondstoffen opnieuw te gebruiken. Natuurlijk zijn er ook producten waar fabrikanten helemaal niets meer mee kunnen. Deze brengen we naar speciale recycleorganisaties.’

‘Soms is het al voldoende om er een nieuwe stekker op te zetten’

Bij ABB wordt bij het ontwerp al rekening gehouden met losmaakbaarheid, levensduur-verlenging, hergebruik en recycling.

Recycling

Wat er precies gebeurt met het ingezamelde materiaal, is dus aan de fabrikanten zelf. ABB is, als een van de fabrikanten die zijn aangesloten bij Circolektra, actief bezig met hergebruik en recycling. ‘Ons circulariteitsmodel richt zich op vier hoofdfases in het ontwerp van onze producten: productie, gebruiksfase, levensduur en ‘end of life’’, vertelt Kees Jan ’t Mannetje, business development specialist bij ABB. Dit betekent dat we in de ontwerpfase onder meer rekening houden met losmaakbaarheid, levensduurverlenging en de manier waarop we producten of onderdelen kunnen hergebruiken.’
Als concreet voorbeeld noemt ’t Mannetje de kabel- en lasdozen die in de Nederlandse ABB-fabriek worden gemaakt. ‘Deze maken we van 100 procent postconsumer recyclaat, dus kunststofafval dat consumenten zelf hebben gescheiden. De afvalverwerker maakt hier weer granulaat van waarvan wij in onze fabriek weer duurzame kabel- en lasdozen maken.’
‘In onze buitenlandse fabrieken gebeurt dit overigens ook. De behuizing van onze kilowattuurmeters uit Italië bestaan voor 70 procent uit gerecycled plastic. Voor de handleidingen gebruiken we gerecycled papier en voor de productverpakking FSC-gecertificeerd karton zonder wegwerpplastic. En in Duitsland gebruiken we recyclaten voor onze schakelaars. De witte variant bestaat voor 92 procent uit recyclaat; de zwarte zelfs voor 98 procent. Op dezelfde manier kijken we ook hoe we de producten die we via Circolektra inzamelen, weer kunnen terugbrengen in ons eigen productieproces.’

De kabel- en lasdozen die uit de Nederlandse ABB-fabriek komen, zijn gemaakt van granulaat dat 100 procent postconsumer recyclaat is.

Passieve producten

De Franse multinational Legrand is een fabrikant die naast recyclen ook sterk inzet op hergebruik. Wel ligt de focus wat hergebruik betreft niet op actieve elektronica, maar nog voornamelijk op passieve producten zoals spanningsrails, kabelgoten, draadgoten en kabelladders. Volgens Lion van Nuenen, manager productmanagement en productinformatiemanagement, is het daarbij wel essentieel, om een systeem compleet te houden. ‘Zo sprak ik een monteur die via een andere partij circulaire producten van Legrand had afgenomen. Achteraf bleek dat hij onderdelen van twee verschillende systemen had ontvangen. Het waren allebei kabelgoten, maar de ene kwam uit 2015 en de ander uit 2000. Daarom paste het niet op elkaar. Een belangrijke les; we zorgen nu in ons circulaire aanbod altijd dat de onderdelen van hetzelfde systeemsoort zijn.’
‘Wat recyclen betreft, zijn de mogelijkheden afhankelijk van wat er in een product zit. Wel ontwerpen we veel producten zodanig dat ze makkelijker te recyclen zijn. Daarnaast bestaan veel van onze producten en verpakkingen geheel of gedeeltelijk uit gerecycled materiaal.’

‘We kunnen als keten nog veel meer samen optrekken’

Markt

Maar hoe staat de Nederlandse installatiebranche er precies voor, als het gaat om het hergebruiken en recyclen van elektrotechnisch materiaal? Op de website van Circolektra staan cijfers die de impact van het initiatief aantonen. Zo werden in vijf jaar tijd meer dan 50.000 producten ingezameld. Maar het is lastig om deze cijfers in perspectief te plaatsen, vertelt Pastoor. ‘Neem de automarkt, daar wordt elke auto geregistreerd. Ze weten precies hoeveel auto’s op de markt komen en hoeveel naar de sloop gaan. Maar de installatiemarkt is in dat opzicht totaal niet inzichtelijk. We hebben ten eerste geen goed beeld van wat er precies op de markt is. En al helemaal niet van waar het uiteindelijk terechtkomt. Dat maakt het dus lastig om te zeggen hoe ver we zijn als branche.’

Legrand biedt haar kabeldraagsystemen aan met een standaard terugkoopgarantie.

Uitdagingen

Wat wel zeker is, is dat er nog veel moet gebeuren. Pastoor ziet zeker positieve ontwikkelingen en de branche is uiteraard een stuk verder dan bij de start van Circolektra, maar er zijn nog veel verschillende uitdagingen. ‘Veel organisaties die aan de slag willen met circulariteit, lopen tegen de vraag aan wie de ‘fakkeldrager’ is. Circulariteit heeft raakvlakken met inkoop, verkoop, marketing, logistiek enzovoorts, dus bij wie leg je die verantwoordelijkheid dan neer?’
Een ander probleem is de wetgeving die nog niet genoeg is afgestemd op circulaire activiteiten. ‘Er zijn bedrijven die producten repareren en zich nu ook bezighouden met refurbishen. Maar als je refurbished producten maakt, ben je voor de wet fabrikant. Je hebt dan bijvoorbeeld een nieuwe CE-keuring nodig en je kunt aansprakelijk worden gesteld. Veel bedrijven zijn zich daarvan niet bewust.’
‘Een ander voorbeeld is het ‘circulair maken’ van groepenkasten. De schakelautomaten in een groepenkast bevatten veel verschillende kleine onderdelen. Daar zouden we graag iets mee doen, maar volgens de wetgeving moeten deze hermetisch gesloten zijn. Het is dus niet eens mogelijk om deze na de gebruiksfase weer open te maken en deze onderdelen eruit te halen.’

Tussen droom en daad

Ook Van Nuenen van Legrand beaamt dat er nog stappen te zetten zijn. ‘Het is een kip-en-eiverhaal. Wij willen graag doorpakken, maar de vraag moet er ook zijn. Circulariteit is een populaire term, maar het daadwerkelijk toepassen is een tweede.’ De fabrikant probeert die kloof te overbruggen. ‘Waarmee we nu nog kampen, is dat we een bepaald circulair product op het ene moment op voorraad hebben, maar een week later niet meer. Wat we daarom doen, is onze kabeldraagsystemen aanbieden met een standaard terugkoopgarantie. Wij kopen de producten na de levensduur terug, waarmee we verwachten onze poel van producten te vergroten. Zo zorgen we dat op termijn ook het aanbod groeit. Op dit moment zitten we – zo zie ik het althans – in een tussenfase tussen goede intenties en daadwerkelijke circulariteit.’
Sowieso pleit hij voor verdere samenwerking binnen de keten. ‘We kunnen als keten nog veel meer samen optrekken. We moeten van elkaar leren, om samen het aanbod te vergroten.’

Tekst: Lars van Mil
Fotografie: ABB, Circolektra, Legrand

Lees meer artikelen in het dossier Laagspanningsinstallaties