Mei 2017

Groene energiering via buizenstelsel en asfalt

Bedrijven Heerhugowaard wisselen warmte en koude uit

Groene-energie-via-buizenstelsel-en-asfalt-600x400

Diverse private en publieke partijen ondertekenden eind vorig jaar een intentieverklaring om in Heerhugowaard een slim warmte- en koudenet aan te leggen, het Waerdse Energie Circuit. Een buizenstelsel gaat een aantal grote bedrijven verbinden om energie uit te wisselen, aangevuld met een serie asfaltcollectoren. Het begin is er nu. Het energienet levert al warmte via de collectoren en deze maand is ook het eerste bedrijf aangesloten dat zowel koude ontvangt als warmte levert.

De eerste aansluitingen zijn een feit. Wanneer straks alle elf industriële bedrijven meedoen die hebben aangegeven dat ze energie via het net gaan afnemen, zouden de bedrijvenparken weleens de groenste van Nederland kunnen worden. De bedrijven en organisaties kunnen gebruik maken van elkaars restwarmte voor het verwarmen en koelen van hun bedrijfspanden. Het slimme energienet moet bijdragen aan de ambitie van de gemeente Heerhugowaard om in 2030 energieneutraal te zijn.

Energiering

Aan de wieg van het slimme energienet stond Adriaan van Diepen, technisch directeur van het plaatselijke adviesbureau Kodi. Duurzaamheid staat al vele jaren centraal in zijn bedrijf. Zo was Kodi het bedrijf dat de energiepaal bedacht, de heipaal die tegelijkertijd als warmtewisselaar voor bodemenergiesystemen fungeert. Kodi was ook het bedrijf dat in 1998 het energiezuinigste kantoor van Nederland betrok, uiteraard gerealiseerd volgens het eigen energieconcept.

Vier jaar geleden gooide van Diepen voor het eerst een balletje op bij de gemeente. Vervolgens voerde Kodi samen met Energy Valley, een stichting die gemeenten in dit soort processen ondersteunt, een quickscan uit om de haalbaarheid van het energienet te beoordelen. Na de positieve uitkomst volgde een proces van kleine stapjes. Kodi is vanaf de eerste studie de motor gebleven van het ambitieuze plan om het vele kilometerslange Waerdse Energie Circuit, zoals de energiering is gedoopt, aan te leggen.

'Op slechts een paar vierkante kilometer zitten enkele bedrijven met een groot warmteoverschot,' vertelt Van Diepen. 'Paramelt, een producent van parafine en halﬀabricaten voor de verpakkingsindustrie verbruikt een enorme hoeveelheid gas voor warmte die nodig is voor het productieproces. Een stukje verderop zit Burg, een producent van natuurazijn. Ook zo'n grootverbruiker. De bedrijven hebben de warmte voor hun productieprocessen nodig, maar al die warmte moet later weer worden weggekoeld. Een enorme verspilling.’

Koudevraag

De meeste bedrijven op het relatief kleine bedrijventerrein De Zandhorst hebben overigens vooral een koudevraag. Dat betekent dat de energiering meer moet zijn dan een stelsel van buizen dat de warmte van aanbieder A naar vrager B transporteert. In het net moet ruimte zijn voor opslag in de bodem en er is een slimme aansturing nodig om de warmte/koude op het juiste moment te leveren. De heatmatching wordt verzorgd door Zon Energie, eveneens een bedrijf uit Noord-Holland.

Horeca-groothandel en verhuurbedrijf Stammis op bedrijventerrein De Vaandel is het eerste bedrijf dat op het energienet is aangesloten. Dit jaar komen er nog twee bij: Burg Azijn zal binnenkort als eerste ook koude ontvangen en Paramelt zal later dit jaar volgen. Beide bedrijven hebben een groot warmteoverschot en een grote koelvraag. Het warmteoverschot van Burg Azijn alleen al is voldoende om 2.500 huishoudens van warmte te voorzien. Dat is ruim tien procent van de Heerhugowaardse woningvoorraad. Het nieuw te bouwen appartementencomplex De Bever van corporatie Woonwaard zal ook warmte betrekken van het Waerdse Energie Circuit.

Asfaltcollectoren

Asfaltcollectoren vormen een belangrijk onderdeel van het energienet. De hitte van het asfalt in de zomer wordt opgeslagen in een collector onder het wegdek. Deze bestaat uit een stelsel van slangen, weggewerkt in het asfalt. De asfaltcollector fungeert daarmee als een warmtewisselaar die de warmte aan het asfalt onttrekt. In de winter kan juist koude worden onttrokken. Het opgewarmde water, of in de winter het gekoelde water, wordt ondergronds opgeslagen in een watervoerende bodemlaag. In de winter, als er in de aangesloten gebouwen rond de collector behoefte is aan warmte, wordt het warme water opgepompt. In de zomer zorgt het koude water juist voor koeling. Een bijkomend eﬀect is dat het warme of koude water een positieve bijdrage levert aan het wegdek zelf. In de winter loopt er warm water door de collector om de weg sneeuw- en ijsvrij te houden. In de zomer wordt door afkoeling voorkomen dat er spoorvorming in het wegdek ontstaat.

Op dit moment liggen er al twee collectoren. De eerste is aangelegd in het najaar van 2014 door Ooms Civiel. De collector in een weggedeelte in de N23 heeft een oppervlakte van 1.500 m² en was aanvankelijk bedoeld om de onbalans op te vangen van de nieuwbouw van het ziekenhuis Medisch Centrum Alkmaar, dat ook op de energiering zou worden aangesloten. Deze nieuwbouw is inmiddels van de baan, maar de asfaltcollectoren liggen er uiteraard nog wel. Het tweede collectorveld bevindt zich nabij bedrijventerrein De Vaandel en heeft een oppervlakte van bijna 4.000 m². Beide collectorvelden worden gekoppeld aan de technische ruimte nabij een spoortunnel. De grootste collector wordt momenteel nog niet gebruikt voor regeneratie, maar uitsluitend als bron voor de warmtelevering aan horecaverhuurbedrijf Stammis op De Vaandel. Wanneer binnenkort de aansluiting van Burg Azijn wordt gerealiseerd, zullen de collectoren ook onderdeel worden van het regeneratiecircuit.

Direct verpompen

Dat het niet bij de bedrijven Stammis, Burg Azijn en later dit jaar Paramelt zal blijven is evident. Inmiddels zijn er elf intentieverklaringen getekend. Daarom is in het zuidelijk deel van Heerhugowaard al een wegdeel gereserveerd voor een derde, nog grotere, asfaltcollector.

Het door de bedrijven geleverde warmteoverschot wordt met behulp van twee doublets in de bodem geladen. Met een pompcapaciteit van 370 m³ per uur kan daar de warmte/koude worden opgeslagen en onttrokken. Het temperatuurniveau van de restwarmte die afkomstig is van de bedrijven zal volgens Van Diepen gemiddeld schommelen tussen de 20 en 25 °C.

Voor de levering van de warmte en koude heeft Kodi een Energy Service Company (Esco) opgericht, die functioneert als een coöperatie. De afnemer betaalt de coöperatie een bedrag volgens het niet-meer-dan-anders principe. De CO₂-rechten draagt de coöperatie gratis over aan de afnemers. Over het voordeel voor de aangesloten bedrijven is Van Diepen duidelijk: 'De bedrijven realiseren voor hetzelfde geld een kleinere CO₂-footprint en kunnen zich groener profileren. En de gemeente Heerhugowaard en de samenleving profiteren mee. Het verdienmodel van de coöperatie zit hem in de lage inkoopprijs die wordt betaald voor de (overtollige) warmte, die vervolgens met slimme technologieën efficiënt wordt opgeslagen en aangeboden aan de afnemers.'

Van Diepen noemt het Waerdse Energie Circuit een uniek project waarbij Kodi bijna niet kan terugvallen op eerdere ervaringen. ‘Warmtenetten zijn weliswaar vrij algemeen, maar voorbeelden van netten met uitwisseling van warmte en koude – gekoppeld aan slimme technologie – zijn er nauwelijks. Toch zijn we overtuigd dat dit energienet een succes wordt, omdat we hier op een hele kleine postzegel zitten. Dat betekent dat we de bedrijven kennen en een nauwkeurig beeld hebben van hun energievraag.' Mocht in de toekomst de koudevraag verder groeien en de asfaltcollectoren met het wko-systeem niet toereikend zijn om de balans in de bodem te handhaven, dan biedt de huidige regelgeving de aanbieder van koude gedurende vijf jaar de kans om een oplossing voor de regeneratie te vinden.

De warmte die in de zomer over is, zou volgens Van Diepen dan bijvoorbeeld kunnen worden weggekoeld in plaats van deze in de grond te stoppen. Maar liever zet hij die warmte via absorptie om in koude die hij vervolgens weer kan verkopen aan bedrijven met een koelvraag, of in de grond kan stoppen om de bodem te regenereren.

Europese subsidie
Voor de realisatie van het Waerdse Energie Circuit is subsidie beschikbaar gekomen via het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (Efro). Ook de provincie Noord-Holland draagt bij. De gemeente Heerhugowaard heeft een coördinerende rol en is tevens de faciliterende partij met het inbrengen van gronden, waarin en waarop de technische voorzieningen kunnen worden aangebracht. Met het Waerdse Energie Circuit zal de gemeente een aanzienlijk bijdrage leveren aan de vermindering van CO₂uitstoot, wat bijdraagt aan het behalen van de gemeentelijke energiedoelstelling: energieneutraal in 2030. Het project zal een wezenlijke bijdrage leveren aan de verduurzaming van de gemeente Heerhugowaard, de bedrijven, de instellingen en de bewoners. Met de aanleg van het gehele Waerdse Energie Circuit is een investering van zo’n zestig miljoen euro gemoeid. ’